Главная / Маданият / Диний багрикенглик тинчлик асосидир

Диний багрикенглик тинчлик асосидир

mohidilБугунги глобаллашув шароитида дин ва давлат уртасидаги муносабатлар миллий давлатчиликни куришда долзарб масалалардан бири хисобланади. Шубхасиз, дунёвий давлат ва дин уртасидаги узаро муносабатлар миллий давлатчиликни шакллантиришнинг мухим таркибий кисмларидан хисобланади.

Таъкидлаш жоизки, жамият ва оддий фукаролар хаётида, хар кандай давлат ичидаги ва халкаро майдондаги сиёсий жараёнларда, диний дунёкарашнинг узгаришини, уни сиёсийлашувини уз ичига олган халкаро муносабатлар тизимида диннинг урни ва ахамиятини тадбик этиш хозирги куннинг энг мухим муаммоларидан бирига айланган.

Зеро, Президентимиз И.Каримов эътироф этганларидек, «Бугун биз юртимизда халкимиз хохиш-иродасининг ифодаси булган Конституция ва конунлар асосида демократик, дунёвий давлат барпо этмокдамиз. Бу давлат авваламбор дунёвий тараккиётга, унинг энг илгор ютук ва натижаларига таянади. Айни пайтда шуни хам унутмаслик керакки, дунёвийлик – бу дахрийлик дегани эмас.

Дин ва диний эътикод бутунлай рад этиладиган хаёт кандай гайриинсоний куринишга эга эканини биз кечаги тарихимиз мисолида яхши биламиз. Бундай мафкуранинг хатарли томони шундаки, у неча асрлар давомида дин негизида шаклланган, халк хаётининг ажралмас кисмига айланиб кетган кадриятлар – бу ёзма ёки огзаки, моддий ёки маънавий мерос буладими, ахлок ёки анъаналар буладими, миллий дунёкараш ёки турмуш тарзи буладими – буларнинг барчасини рад этади. Натижада одамзот узининг ички дунёси, хис – туйгу ва карашлари, таяниб – суяниб турадиган пойдеворидан махрум булиб, “шуро дохийлари” айтганидек, улкан давлат машинасининг “винтчаси”га айланади. Охир – окибатда бундай одам ота – онасини хам, уз миллати, халки ва Ватанини хам танимайдиган аянчли холатга тушиб колади. Шу маънода, биз мукаддас динимиз арконлари ва кадриятларини доимо улуглаб, шу билан бирга, дунёвий хаётга хам катъий ишонч билан интилиб яшаган такдирдагина уз эзгу максадларимизга ета оламиз» .

«Диннинг юксак ролини эътироф этиш билан бирга диний дунёкараш тафаккурнинг, инсоннинг узини ураб турган дунёга узи каби одамларга муносабатининг ягона усули булмаганлигини хам таъкидлаш мумкин. Дунёвий фикр, дунёвий турмуш тарзи хам у билан ёнма – ён, у билан тенг яшаш хукукига эга булган холда ривожланиб келган».

Бинобарин дин одамларда ишонч хиссини мустахкамлаган. Уларни поклаб, юксалтирган. Хаёт синовлари, муаммо ва кийинчиликларни енгиб утишларида куч багишлаган. Умуминсоний ва маънавий кадриятларни саклаб колиш хамда авлоддан авлодга етказишга ёрдамга келган.

Диний экстремизм – муайян диний конфессия ва ташкилотлардаги ашаддий мутаассиб, фанатик унсурларнинг фаолияти мафкураси. Фанатизм уз акидасининг шак – шубхасиз тугрилигига ишониб, бошка фирка ва мазхабларни бутунлай рад этган холда уларни тан олмаслик, балки уларни диний асосларни бузишда айблаб, уларга карши уруш очишга чакирадиган омиллардандир. Диний фанатизм диний экстремизм ва терроризмга замин тайёрлайди.

Фундаментализм – маълум дин вужудга келган илк даврига кайтиш ва бу йул билан замонанинг барча муаммоларини хал килиш мумкин деган фикрни илгари сурувчиларнинг йуналиши. Диний фундаментализм – акиданинг узгармаслигини химоя киладиган, вахий ва муъжизаларнинг мукаддас китоблардаги баёнининг харфий талкини тарафдори, уларнинг хар кандай мажозий талкинига муросасиз, сузма – суз талкинга асосланган эътикодни аклга таянган мантикий далиллардан устун куядиган, муайян диний эътикод шаклланишининг бошлангич даврида белгиланган барча йул-йурикларни катъий ва огишмай бажарилишини талаб киладиган диний окимларни ифодалашда кулланиладиган истилохдир.

Мамлакатимизда шакллантирилаётган дунёвий, демократик давлат, унинг мустакиллиги ва келажаги куп жихатдан давлат ва дин муносабатларининг такомиллашув даражасига боглик. Зеро, куп миллатли ва куп конфессияли давлат шароитида давлат ва дин муносабатларининг мувозанатини саклаб турувчи сиёсат, яъни секуляр сиёсат доимо хаётий ахамият касб этади .

Шу сабабли хам секуляр сиёсат Узбекистон халки танлаб олган тараккиёт йили – дунёвий демократик давлат ва фукаролик жамиятини яратиш сиёсатининг ажралмас кисмидир .

Кейинги йилларда миллий ва диний кадриятларнинг тикланишига катта эътибор берилиши бу нарса хукуматимизнинг устувор сиёсатга айланди. Куплаб диний байрамлар оммавий нишонланмокда, телевидение ва матбуот томонидан халк эхтиёжида булган диний масалалар тез – тез ёритила бошланди. Фукаролар уртасида диний илм ва анъаналарга урганиш кизикиш кучайди.

Урта Осиёдаги республикалар уз мустакиллигига эришиши ва унинг мустахкамланиши даврида «ислом омили», «ислом уйгониши», «кайта исломлашиш», «ислом феномени» каби иборалар тобора купрок ишлатилиб, бу хол уларнинг бекиёс фаоллашувини узида акс эттирди. Бунга сабаб собик совет давлатининг мафкуравий тасаввурлари ва кадриятларининг емирилиб, муайян вакт давомида хосил булган маънавий бушликни тулдириш эхтиёжи булди. Коммунистик мафкуранинг маънавий жихатдан кашшок булиб, узига хос мутаассиблиги ва муайян миллатлар манфаатларига карши каратилганлиги шуро хокимиятидан кейин бу худудда диний фундаментализм учун кулай шароит тугдирди.

Шу нуктаи – назардан олиб караганда мавзунинг долзарблиги бугунги кунимизда уз аксини топган: Бугунги кунда диний эркинлик секуляризм жараёнининг энг мухим тамойилларидан хисобланди. Шунингдек, бу нарса хар кандай демократик давлатнинг узига хос хусусиятдир. Фукаролар бошкаларнинг хукук ва эркинликларини оёк ости килмаган холда узларининг диний нуктаи назарларини саклаб кола оладилар . Дархакикат, “секуляризм” атамаси мохиятига эътибор каратадиган булсак хам, секуляризм – давлат ва жамиятни хар кандай турдаги диндан ва диний эътикодлардан мустакил равишда фаолият юритиши лозим булган концепция хисобланади.

Диннинг дунёвий хаёт тарзига мослашуви жараёнини хамда дин ва сиёсат уртасидаги муносабатларнинг узига хос хусусиятларини белгилаш учун илмий адабиётларда “секуляризация” (“secular” лотинча суз булиб “дунёвий” маъносини англади) атамаси кенг кулланилиб келинмокд Диний фундаментализм, терроризм ва экстремизмга карши кураш хар бир давлат ташки сиёсатининг устувор йуналишларидан бир булиб колмокда. Муайян сиёсий максадларда террор воситалардан фойдаланиш халкаро гуманитар хукук нормаларига тамомила зиддир. БМТ Низомининг 51 моддасига биноан муайян максадларга зуравонлик, террор воситасида эришишга уриниш – жиноятчиликнинг алохида куриниши деб бахоланади .

2010 йил 18 июн куни Президентимиз билан Бухоро вилоятининг Вобкент туманида кишлок мехнаткашлари билан булган сухбатида бу вокеалар хакида атрофлича фикр билдириб, «Биз хар доим вазмин, ориятли, ор – номусли халк булиб келганмиз. Хар доим уз салохиятимизга, уз кучимизга суяниб яшаганмиз. Шу билан бирга, доимо етти марта улчаб, бир марта кесганмиз. Мен шу йулдан хеч качон кайтмасликка даъват этиб, халкимизга факат омонлик, тинчлик тилайман», деб таъкидлади. Учрашувда бухоролик тадбиркорлардан бири дунёнинг куплаб етакчи давлатлари рахбарларининг жахон молиявий – иктисодий инкирозига оид фикрлари хусусида суз очиб, мамлакат Президентининг бу борадаги ёндашуви, принципиал харакатларини киёсий таккослаб берди.

Хакикатан хам хамма молиявий инкироздан омон колиш йулларини бартараф этиш ва ундан кейинги юксак ривожланиш суръатларини саклаб колишга доир амалий уринишлар самара бераётганини уз хаёти мисолида баён этди. Узбекистон халкининг ва Президентининг кушни Киргизистондаги вокеаларга булган инсонпарварлик карашларини бугунги кунда хорижий давлатларнинг нуфузли сиёсатчи ва тахлилчилари тула эътироф этмокда. Европа халкаро муносабатлар институти вице-президенти, сиёсий фанлари профессори (Бельгия) Ж.Липпер шундай деган эди: «Мен Узбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг кушни мамлакатда содир этилган вокеалар миллатлараро можаро эмас, балки бу купорувчиликни уюштирган кучларнинг нияти Узбекистонни хам бу карама – каршиликка тортишдан иборат булган, деган фикрларни тулик куллаб – кувватлайман…» .

Нью – Йорк давлат университети профессори (АКШ) Парвиз Морвиж эътирофича, «Узбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг Киргизистон жанубида содир этилган вахшийлик, зурлаш, болаларнинг, аёллар ва карияларнинг хаётига касд килиш билан боглик вахшиёна холатларни уз ичига олган оммавий жиноятлар ташкаридан туриб, узокни кузлаб ташкил этилган ва бошкарилган фитнадир, деган фикрларига тула кушиламан… Мен Уш ва Жалолобод вилоятларида булиб утган вокеаларни тахлил килар эканман, Президент Ислом Каримовнинг пухта уйланган ва окилона карори бутун минтакани камраб олиши мумкин булган мудхиш уруш оловини учирди, деб айта оламан».

Киргизистон Республикасининг собик давлат котиби (2000 – 2005), профессор Осмонакун Ибраимов «Белый Парус» (2010 йил 23 июнь, Киргизистон) газетасида шундай ёзади: «…Бу вокеаларга Узбекистоннинг расмий позицияси хайрат ва хакикий хурмат уйготди. Бутун Марказий Осиёдаги вазият куп жихатдан минтакадаги етакчи давлат булган мана шу мамлакатнинг саъй-харакатларига боглик. Якинда Киргизистон жанубида содир этилган хунрезликдан киргизлар хам, узбеклар хам жабр курди.

И. Каримовнинг куйидаги сузлари кушни кардош мамлакат рахбари сиймосида хакикий рахнома ва буюк сиёсатчини эътироф этишга ундайди: «Биз буюк халкмиз, асрлар давомида ёнма – ён яшаб келган киргиз халки билан узимиз тил топамиз, бу можароларни ечишга узимизнинг курбимиз, аклимиз ва тажрибамиз етади». Мен уз сиёсий фаолиятимда жуда куп нарсаларни курганман, лекин Ислом Каримовнинг бу сузларини кузга куринадиган барча жойларга ёзиб куйиш керак…» .

Бундай фикрларни куплаб келтириш мумкин.

Мамлакатимиз фукаролари ва жахон жамоатчилиги бу вокеаларга уз вактида расмий – сиёсий бахосини берди: «Жахолат хеч качон яхшиликка олиб келмаган. Кизикконлик, жохиллик окибатида бу гузал хаётни бир лахзада йукотиш мумкинлигини сира унутмаслик лозим. Бугунги мураккаб даврда огохлик, сезгирлик, хушёрлик хар качонгидан мухим», деган фикрлари хаммамизни яна бир карра огох булишга, бирдамлик ва хамжихатликка, гузал хаётимизнинг кадрига етишга даъват этади.

Мохидил ХАМЗАЛИЕВА

Хадичаи Кубро аёл – кизлар урта махсус ислом билим юрти

2 – курс талабаси

Яна маълумот

pogudx662lujp78dq

Тугилган кун табрикотлари 2023

Киска, узок, ихчам, расмли тугилган кун хабари ва енг яхши табрик сузлари Тугилган кун мухим …