Главная / Маданият / “Ок ва кора”

“Ок ва кора”

oq-qaroБиз билганимиз ранглар иккига булинади – иссик ва совук. Оламнинг тарозиси хам иккиликка асослангандек гуё – яхшилик ва ёмонлик. Билганимиз оламлар хам иккита – фоний ва бокий. Фоний хаётдаги хаёт тарзимиз бокий хаётдаги икки манзилдан бирига йулланма беради – ё жаханнам ёки жаннат! Одам боласи ана шу иккиликлар, ок ва кора уртасида доимий курашда. Унга танлаш хукуки берилди. Истаганини танлайди ва уз танловига узи жавоб беради. Бу хакикатни англаш учун унга тафаккур берилди.

     Бугунги кундаги жамийки маънавий инкирозлар сабаби айрим одам болаларининг азалий тошу тарозида адашиб тафаккур йулини эмас маънавий махдудлик йулини танлаганидадир?! Бу биринчи савол. Бугун айримларнинг манкуртликка махкум этилиши уша азалий тафаккур тарозисининг йукотиб куйилишидан булса ажаб эмас. Чунки бугуннинг одами учун “Охирги марта кайси китобни мутола килдингиз?” деган саволдан кура, шоубизнес юлдузларининг кайси рангни ёктириши борасидаги савол кизикрокдек гуё.
Вознесенский ёзади; “Одамзодни хамиша кийнаб келган мангу саволларнинг унутилиши уни инсонийликдан махрум этади деб уйлайман. Тош, усимликлар, хайвонларнигина саволи йук. Одамзодни, улардан фаркли уларок хаёт ва улим мазмуни, умр-тирикчилик жумбокларидан келиб чикадиган саволлар кийнайди, тинчлик бермайди….. Фалсафанинг, айнан саволлар фалсафасининг унут булиши, уларнинг йиртма календарь савияси даражасида сийкаси чиккан тарзда баён этилиши маънавий меровлик, калтафахмлигу бачканаликнинг сабабчисига айланмокда”.
Мангу саволларнинг унут булишидан манфаатдор булганлар бугун саволнида жавобнида узлари беришмокда. Натижада нима булаяпти? Натижада хар кандай ёвузликни эзгулик, эзгуликни эса ёвузлик деб аташ русум булмокда. Бугун оммалашаётган ва давоси топилмаётган террор муаммоси фикримизга мисол була олади. Чунки, дунёда икки тоифа бор, бири террорни иносниятга каратилган ёвузлик сифатида бахолаб унга карши курашади. Иккинчи тоифадагилар, террорни узларига касб килиб олганлар, уларга кура, уларнинг бу харакатлари эзгу максад ва гоя учун хизмат килади. Албатта, таёкнинг иккита учи, танганинг икки томони булади. Дунё хам шунга ухшайди. Бир томонда эзуглик бир томонда ёвузлик, улар уртасидаги жанг киёматгача давом этади. Буни тан оламиз аммо, террор муаммосининг мохиятни англашга харакат килар эканмиз карама-карши томонлар уратсидаги зиддиятларни келтириб чикарувчиларни куриб лол коламиз ва беихтиёр Герастратнинг хурози хакидаги хикоя эсимизга тушади.

ГЕРОСТРАТ СИНДРОМИ ЁХУД ТЕРРОРИЗМ ХАКИДА

      Купчиликка аёнки Герастрат дунёнинг етти мужизаси хисобланмиш Артемида ибодатхонасини ёкиб юборган. Кимлардир унинг бу ишини тарихда ном колдириш учун килинган дейди. Агар шундай булса у ниятига етди. Акс холда уни хозир эсламаган булардик. Айтишларича Геростратнинг хурозлар жанги учун тайёрланган хурози буларди. Эгаси учун бу хуроз жуда кадрли булиб, уни еру кукка ишонмасди. Бу хуроз барча жангларда енгиб чикиб Геростратнинг обрусига обру шухратига шухрат кушишда давом этарди. Вокеа бундай булади. Кунларнинг бирида одатдагидек хурозлар жанги бормокда. Хар доимгидек Геростратнинг хурози енгмокда. Ракиб хурознинг эгаси кутилмаганда Геростратнинг олдига келди ва хурозим енгилаяпти агар рухсат берсанг кел, мен хурозимга галаба дуосини ургатай деди. Герострат худога ишонмасди. Шунинг учун майли ургатавер деди. Шу тарика унинг ракиби танафуслар билан уч бора дуо ургатди ва унинг хурози галаба козонди. Хамма хайрон, худога ишонмайдиган Герострат худога ишонадиган булди. Чунки унинг акли бу маглубият олдида ожиз колганди. Кейинчлик эса Геростратнинг олдига бир киши келиб, “Сени алдашди чунки хурозлар жанги пайти ракибинг хурозига галаба дуосини укимади, балки, уч сафар худди хурозига ухшаш хурозларни найранг билан майдонга туширди. Сенинг хурозинг эса навбат билан чикарилган 4 та хуроз билан олишди ва натижада енгилди”. Бу гапларни эшитган Геростартнинг газаби кайнади, кузига бутун олам коронгу куриниб кетди. Уни алдашганди. У факат бир гапни такрорларди “Нахотки худони хам алдаш мумкин булса”. Бир мунча муддат диний анъаналар ва кадриятлар кузига яхши куринган булса энди бу кадриятлар билан боглик жамиийки нарсаларга нисбатан нафрат хиссини туйди. Хатто дунёнинг етти мужизаси сифатида эътироф этилаётган Артемида ибодатхонаси хам ёлгончи ва олчок кимсаларнинг макони булиб куринди. Шунинг учун у Артемида ибодатхонасига ут куйди. Албатта биз келтирган бу хикоя билан Геростратни окламокчи эмасмиз устига устак бу хуроз вокеаси булиб утанглигига хам тула кафолат бера олмаймиз. Факат эътиборингизни хикоядаги асосий жихатга каратмокчимиз холос. Герострат хам кайсидир маънода уз даврининг террорчиси эди. Уша пайтлар хам, бугун хам инсоният бу каби бузгунчиларга карши курашиб келади. Бу кураш аксар холларда бир томонлама амалга оширилади. Яъни, мавжуд муаммони бартараф этиш курашнинг асосий кисми, аммо муаммонинг келиб чикиш сабаблари, “Геростратлар”ни юзага чикарадиган омиллар билан деярли ишимиз йук. Терорчими демак устидан хукм укилади ё осилади ёки отилади. Агар у топилмаса жилла курса телеканаллар оркали ота онаси чикиб боласини ок килгани хакида маълум килади. Кузимиз факат Геростратларни курар экан биз бу муаммони енга олмаймиз балки факат унинг сояларига карши курашамиз холос.

БИЗ КИММИЗ?

     Бу саволни беришдан максад, ёшларимизни Геростратларга айланмаслиги ва уларнинг онг шуурини “Герострат синдроми” эгаллаб олиб Хасан Саббохдан буён бугунги кунгача давом этиб келаётган сохта жаннат ваъдасига алданмаслигидир.

     Биз киммиз? Ха, биз уша бутун ислом олами эътироф этган Бухорийлар, Накшбандийлар авлодимиз. Шундай экан, аллакандай Абу Бакр Багдодий каби сахройиларга эргашиб, уларнинг кулидаги Геростратларга айланмаслигимиз учун хам бу саволни такрор ва такрор узимизга бериб туришимиз керак.
Албатта бутун инсониятнинг устидан уз хукмини укиётган гурухлар сахналаштираётган уйиннинг бир пардаси айнан шу террор билан изохланади. Уз юртига узи жиход эълон килиб, уз диндошларини кираётганлар феноменини биз юкорида “Герострат синдроми” ибораси билан изохладик. Тугри Герострат аламига чидай олмасдан ёки тарихда ном колдиришнинг энг осон йули сифатида ибодатхонага ут куйган. Бугун шахидлик белбогини кияётган худкушларга эса жаннат ваъда килинмокда. Чунки бу анъана минг йиллар авал Хасан Саббохдан мерос. Айнан Якин Шаркда ута изчиллик билан уюшган терорчилик гурухларининг асосчиларидан бири хам Хасан Саббох булади.

ХАСАН САББОХ ХАКИДА…

Хасан Саббох XII аср бошларида яшаган булиб, туркий сулолардан булган салжукийлар даврига тугри келдаи. У тугилган Рай шахри исмоилийларнинг асосий марказларидан хисобланиб, Хасан хам исмоилийлардан эди. Ёшлигидан илм талабида булган Хасан Саббох дин илми борасида анча мувафакиятларга эришди. Унинг асосий ютукларидан бири бу салжукий султон Маликшохнинг амалдорларидан бири сифатида кутарилиши эди. Ёш султон барча ишда вазири Низомулмулкнинг маслахатларига таянарди. Низомулмулк тарихда машхур давлат арбоби ва “Сиёсатнома” асарининг муалифи сифатида ном колдирган. Хасан Саббохнинг унга нисбатан хасаду адовати кучлилиги боис султон ва Низомулмулк орасини бузишга харакат киларди. Аммо, бу харакатлари зое кетиб, у саройдан кувилади. Шундан кейинги бутун умрини Низомулмулкдан уч олиш максади билан яшади. У уз одамлари билан бирор бир кишлокни талар, бугунги тил билан айтганда террор уюштириб, одамларни улдириб, болаларини етим колдирарди. Кейинчалик эса у болаларни узининг машхур Аламут калъасига олиб келиб уз максади йулида тарбияларди. Бу болаларга ота онанингизни Низомулмулк улдирди, кишлокларингизни хам у вайрон килди дея уларни касос рухида вояга етказарди. Бу болалар уз даврининг энг мукаммал ёлланма котиллари булиб етишар ва фидоий номини олишарди. Фидоийлар тарихий манбааларда ассасинлар хам деб аталади. Качонки улардан бирига бирор бир котиллик ёки жиноий вазифа юкланишидан олдин уни гиёхванд модда билан бехуш килар, сунгра бехиштсимон бир жойга олиб бориб, бир муддат айшу ишрат ва маишатда утказгандан кейин кайтариб аввалги жойига олиб келарди. Хасан Саббох бу фидоий билан сухбат утказиб, курганлари жаннат эканлиги, унинг каромати туфайли бир муддат булсада жаннатни куришга муяссар булганлигини уктирарди. Энди топширилган вазифани бажарда жаннатга равона бул деб уни кузатарди. Хожасининг олдидан чиккан фидоий эса жаннатга тушиш васвасаси ва йиллар давомида ут олиб келаётган касос ути билан жон фидо килиб булсада мудхиш жиноятларни содир этарди. Маълумотларга караганди Хасан Саббох тайёрлаган бу фидоийлар, яъни ассасинлар дин ва давлат арбобларидан 48 кишини улдирганлар. Аббосий халифалардан Ал-Мусаршид, Ар-Рашид Хожа Низомулмулк ва угиллари Ахмад хамда Фахрулмулклар шулар жумласидандир. Кейинчалик Аламут калъаси мугил саркардаси Хулагу томонидан забт этилиб, уларнинг террорчилик ва сиёсий фаолиятига бархам берилган.

ИСЛОМ ХОИНЛАРИ

Хоинлик нима дегани? Ватанга, миллатга, ота – онага ва якинларига хиёнат килиш ва уларнинг юзига оёк куйиш. Бирок, яна шундай хиёнат борки у туфайли башарият асрлар оша киргинбарот урушлар гирдобида колмокда. Бу мукаддас динга ва эътикодга килинган хиёнатдир.
Ислом барча мусулмонлар учун мукаддас дин хисобланади. Аммо, ислом никобида мусулмонларни конини тукаётган бир тоифа борки уларнинг Ислом динига булган бу хоинлигини кандай тушуниш мумкин? Бугун дунёни ташвишга солган Ирок ва Шом ислом давлати ана шундай хоин тоифалардандир. Биз эса мусулмон дунёсининг тинчлиги ва унинг кадриятларини оёк ости килаётган бу ёвуз ташкилотнинг асл киёфасини ва максадларини мантикан очиклашга жазм килдик.
ИШИД нинг асл илдизлари каерда? Нега у киска муддат ичида шунчалик кучайиб бормокда? Унинг диний, сиёсий-гоявий акидалари нимадан иборат? ИШИД каби ёвуз тоифаларнинг сифатлари Хазрати Али ибн Абу Толиб разияллоху анхунинг сузларида баён килинган.
“Качон кора байрокларни курсангиз, жойларингиздан кузгалманглар. Кулларингизни кимирлатманг, оёкларингизни хам. Сунгра бир кавм пайдо булур. Улар заифдирлар (Бу ердаги “заифлик” дин маърифатида заиф, ахлокда заиф, ахлокка амал килишда заиф, деган маъноларни уз ичига олади), эътиборга сазовор эмаслар. Уларнинг калблари темирнинг зангига ухшайди. Улар давлат сохибларидир (яъни давлат тузишга иштиёкмандлар). Ахдга вафо килмаслар, келишувга хам вафо килмаслар. Хакка чакирурлар, лекин узлари хак ахлидан эмаслар (Ислом динининг курсатмаларига чакириб, узлари унга амал килмайдилар). Исмлари кунядир(Абу Бакр, Абу Мухаммад, Абу Мусанна кабилар). Нисбатлари кишлокларгадир (Багдодий, Зарковий, Тунисий, Яманий, Канадийлар каби). Сочлари аёлларнинг сочига ухшаб осилиб туради. Улар охири бориб узаро ихтилоф киладилар, сунгра Аллох субханаху ва таоло хакни кимга хохласа, ушанга беради” 

Нуъайм Ибн Хаммод «Ал-Мотеъ ал-фитан” (“Катта фитналар») 1 жилд 210 сахифа

      Франциялик сиёсатшунос Фредерик Анселнинг фикрича, “Ирок ва Шом ислом давлати” ва “Ал-Коида” уз гоясига кура бир-биридан фарк килади. Масалан, ИШИД теократик булса-да, худудий давлат тузишга харакат килади. “Ал-Коида” вазиятдан келиб чикиб, турли худудларда иш олиб боради. Шу нуктаи назардан караганда, ИШИД купрок толибонларга ухшаб кетади”. Айнан мана шу хусусияти билан ИШИД мусулмон олами учун энг хавфли террор уюшмаси хисобланади. Шу уринда савол тугилади, улар таянадиган акидавий таянч гоялар нималардан иборат?
ИШИД мусулмон Шаркини хеч бир истисносиз ёппасига куфр ахлига чикармокда. Уларнинг бу акидалари хам хаворижларнинг Азорика фиркасининг акидаси билан бир хилдир. Азорика фиркаси хам уз даврида узлари яшаётган жойдан бошка жойларни куфр диёри ва у ерда истикомат килувчиларни куфр ахли деб даъво килганлар. Хатто, бошка мусулмонлар билан куда-анда булишни, мерос олишни ва улар суйган жонликларнинг гуштини ейишни харом деб хисоблаганлар. Узларидан бошка мусулмонларнинг кони ва молини халол санашган. Бугунги кундаги ИШИДнинг фаолияти хам Азорика фиркасининг ёвуз гоялари билан бир хил. Хатто, ИШИД аъзоларидан булган Абу Туроб ал Мукаддасийнинг “Аллохнинг иродаси ила шайхимиз Ал Багдодий рахнамолигида Маккани оламиз, Каъбани бузиб, уни тавоф этувчиларни улдирамиз” каби сузлари нафакат мусулмонларни балки бошка динларга эътикод килувчиларни хам ларзага солади.
Ирокдаги вазият узгармас экан, Якин Шаркдаги мувозанат тамоман бузилиши мумкин. Чунки, Ирок ва Шом Ислом Давлатининг “зафарли” юришлари кушни мамлакатлардаги радикал карашдаги гурухларни тулкинлантириб юбориши табиий. Бу ИШИД харкатлари Атлантика океанидан Хинд океанигача булган минтакаларни камраб олишини англатади. Яъни, Шимолий Африканинг деярли барча мамлакатлари, гарбда – Нигерия ва Камерун, шаркда – Чад, Судан, Эфиопия ва Сомали Ирок ва Шом Ислом Давлатининг таъсирига тушиб колиш эхтимоли кучли. Мабодо террорчиларнинг бу режаси амалга ошгудек булса, канчадан-канча курол-ярог, инфратузилмалар, катта микдордаги пул радикалларнинг кулларига утади ва мусулмон дунёси учун бундан ортик фожеа булмаса керак.
ИШИД каби гурухларни Суриядаги Башар Асад режимига карши курашда куллаб кувватлаган кучларнинг узи хам хозирги вазият олдида лол. Албатта кечагина ташкил килинган бир жангари гурух бошкариб булмас даражада нафакат Асад режимига балки бутун мусулмон оламига хавф солиши ИШИДни куллаган мусулмон ва Гарб давлатларининг тушларига хам кирмаган булса керак. Яна савол ортидан савол келаверади. Нега бундай булди? Мусулмон оламида халифалик даъвосидаги ташкилотларнинг тузилиши ва уларга эргашувчи инсонларнинг онгига бу каби ёвузликни сингдириш кандай кечди?
Учинчи кучлар томонидан Якин Шаркда бекарор вазиятни юзга келтириш хар доим хам жуда осон булган. Бу эса асосан куйидаги омилларда куринади. Биринчидан: Мусулмон Шаркидаги ислом динига эътикод килувчи халкларнинг турли мазхаб ва йуналишларга мансублиги. Иккинчидан: Ахолининг асосий катламини ёшлар эканлиги. Учинчидан: Мусулмон Шаркида юзага келган “араб бахори” дан олдин бу худудларда ахборот хуружлари натижасида юзага келган медиа инкилоблар хисобланади.

Ушбу уч омил бир бирига жуда боглик. Жамият ахборот хуружларидан химоя килинмас экан, кони кайнок булган Шарк ёшларининг онгида диний мафкуравий таъсирлар ёрадамида инкилоб тулкинларни пайдо килиш хеч гап эмас. Бу тулкинлар натижасида оммавий зиддиятларга бой тукнашувлар келиб чикар экан, учинчи кучларнинг манфаатларига хизмат килувчи, халкнинг онг шуурини ва хиссиётларини бошкариш кучига эга булган экстримиситик кайфиятдаги диний радикал ташкилотларга замин яратилади.
Дарвоке утган асримизнинг хотимасида юртбошимиз И. А. Каримов бутун инсониятни, “Мафкура полигонлари ядро полигонлариданда дахшатли кучга эга” деб огохлантирганди. Бугунги ИШИД муаммоси хам айнан президентимиз назарда тутган мафкура полигонлари сабабидандир. Яратганга шукрлар булсинки Узбекистон мустакил булгандан сунг юртбошимизнинг ташабусси билан ёшларга оид окилона давлат сиёсати ишлаб чикилди. Бу сиёсат замирида ёшларимизни ёвуз ниятли гоявий мафкуравий кучларга бериб куймаслик стратегияси ётиши бизнинг ютугимиздир. Аммо, бугунги глобаллашув жараёнларида ахборот окимини назорат килиш имконсиз. Шу туфайли бугунги кунда ИШИД каби террорчилик уюшмаларини ортида турган гоявий кучлар айнан ахборот хуружларидан фойдланмокдалар. Бу борада ИШИД ахборот олиш ва таркатиш борсидаги энг мухим восита булган интернет тармогига суянсокда. Шундай экан интернет тармоги оркали дунёнинг чекка бир нуктасидан туриб Узбекистонлик ёшларга кармок ташлаб утирганлардан огох булиш бурчимиздир.
Шунинг учун балки, биз бугун глобал ахборот воситаси хисобланган интернет тармоги буйича стратегик фильтр дастурини ишлаб чикишимиз керак булади. Биргина мисол бугун интерент тармогида хавфсизлик ташкилотлари томонидан мукаммал ишлаб чикилган узбек тилида фаолият юритадиган сайтлар булиб, Улар террорчи гояларни таргиб ва ташвик килмокда. Бундай сайтлар урганар экансиз, беихтиёр дахшатга тушасиз. Уларнинг максади инсон, хусусан ёшлар онгига психологик таъсир курсатиб, ёшларни уз ота онасига ва Ватанига карши курол кутаришга кодир манкуртлар тайёрлашдан узга нарса эмас. Фикримизнинг исботи сифатида мисол келтирамиз. Бу каби сайтлардан бирида “Онанинг угилга мактуби” номли сахифа эълон килинди. Бу мактубда она уз углини жиходга чорлаётганининг гувохи буламиз. Она уз жигарбандини бегунох инсонлар конини тукишга ундамокда. Кайси она бундай кила олади, хеч бир она бундай кила олмайди, айникса узбек онаси. Аммо, сайтни ортида турганлар “она” мотиви воситасида ёшларнинг онгига жуда кучли таъсир курсатишни, шу йул оркали манкуртлар сафини кенгайтиришни максад килганлар.
Муаммонинг шакли-шамоили, олиб келиши мумкин булган окибатлари бир кадар тафаккур килган одам учун тушунарли. Нима килиш керак? Вабо сингари тез таркалаётган бу иллатнинг давоси нима? Бир соглом жамият сифатида бу касалликнинг танамизга кириб келмаслиги учун кандай чораларни куллашимиз лозим? Бу саволлар бугун жамиятнинг хар бир аъзоси бош котириши керак булган катта саволлар. Бу муаммога юзаки караш мумкин эмас. Агар шундай килинса, юзаки каралса, окибати аянчли булган кечирилмас хато булади.
Бугун биз учун бошкалар курашмайди. Мени тинчлигимни кимдир саклаб бериши керак деган калок карашлар ортда колди. Бу вабога карши бирикиб, бирлашиб, бир мушт, битта тугун булиб кураш олиб боришимиз керак. Хар ким узи, оиласи, фарзандлари, якинларининг бу гирдобга тушиб колмаслиги учун харакат килиши керак.
Агар биз якинларимизнинг, фарзандларимизнинг дунёвий ва диний тарбиясига эътиборсиз булар эканмиз, бунга бошкалар эътибор килишади ва истаганларидек тарбия килишади. Буш колдирилган басиратимиз косасини истаган нарсалари билан тулдиришади. Агар биз уз хаёт йулимизни, тарзимизни танламас эканмиз, бошкалар танлаб берган хаёт тарзини яшашга мажбур буламиз. Чунки имкониятлар бой берилган булади.
Шуларнинг хаммасини англаган холда килинган эътиборсизлик эса – хиёнат билан тенгдир!

Яна маълумот

pogudx662lujp78dq

Тугилган кун табрикотлари 2023

Киска, узок, ихчам, расмли тугилган кун хабари ва енг яхши табрик сузлари Тугилган кун мухим …