КУН УЗ Узбекистон янгиликлари KUN.UZ
“… Albatta internet orqali dunyoning istalgan nuqtasi bilan tezkor aloqa urnatish, zudlik bilan zarur akhborot va malumotlarni olish, bilim va marifatni oshirishda uning beqiyos urni va ahamiyati borligini hech kim inkor etolmaydi. Biz odamlarimizning internet imkoniyatlaridan yanada kengroq foydalanishga bulgan intilishlarini har tomonlama qullab-quvvatlaymiz. Takror bulsa-da aytmoqchiman – akhborot olamida qandaydir devor urnatish, uz qobigiga uralib, mahdudlikka yuz tutish yuli bizga aslo maqul emas..” Islom Karimov
Tekhnika asri hisoblangan hozirgi zamon sharoitida ish faoliyatimizni, ijtimoiy aloqalarimizni, talim jarayonlarini, khullas, butun hayotimizni internetsiz tasavvur qilish mushkul bulib qoldi. Buni sababi oddiy internet yordamida ishlar oson, tez va kamkharajat bajariladi. Shuningdek,mislsiz qulayliklarga ega ekanligi ham kishilar hayotida internetni keng urin egallashiga sabab bulmoqda. Tasavvur qilish uchun birgina misol keltirishning uzi kifoya qiladi, deb uylayman. Samolyot bilan safarga chiqmoqchi bulgan inson chipta olish uchun chiptakhonaga borishi, navbatda turib, chipta olishi, agar chipta u istagan kunga topilmasa, ortiga qaytib ketishiga tugri keladi. Khuddi shu ish internet orqali amalga oshirilsa-chi?!U uyda utirib, chipta kharid qiladi,vaqti kelganda, tayyoragohda uchishdan oldin avtomatdan elektron chiptasini oladi. Bu ish avvalgisiga solishtirilganda, ancha kamkharj va osonroq. Chiptakhonaga borib ovora bulinmaydi, navbatga turilmaydi,ustiga ustak arzonga tushadi.Shuning uchun davlatlarda bunday qulayliklarni rivojlantirish,takomillashtirish va undan yuqori darajada foydalanishga harakat qilinmoqda.
Hozirgi kunda asosan internetdan faol foydalanuvchilar, shubhasiz, yoshlar. Ular soni ortib bormoqda. “Bolalarni asraylik” (Save the Children) khalqaro tashkiloti AQShdagi 15-17 yashar usmirlarning 85 foizi, Kanada yoshlarining 93 foizi internetdan muntazam foydalanishini elon qilgan.
Yurtimizda internet foydalanuvchilar soni 2008 yilda 2 million bulsa, hozir kunga kelib 15 milliondan oshgan va ularning aksariyati yoshlar.
Aqlli insonlar har doim barcha imkoniyatlardan mukammal foydalanish va bu yulda buladigan zararlarni iloji boricha daf etishga intiladilar. Barcha ishlarda bulganidek, undan foydalanishning uziga khos qoidalari, shartlari va odoblari mavjud. Ularga rioya etish bilan maqsadga tezroq va sifatliroq erishish mumkin. Aks holda, uning zarar va ofatlari kulfat keltirishi tayin. YOshlarni chalgituvchi, etiqod va aqidaga putur etkazuvchi,fahshva akhloqsizlikni targib qiladigan saytlar kupayib bormoqda. Ayrim kimsalar internet orqali bir-biriga tuhmat qilmoqda, haqoratlab sukishmoqda, bir-birini sharmanda qilmoqda.Hatto uorqali siyosiy, ijtimoiy, moliyaviy, ilmiy va boshqa kupgina sohalarda ham jinoyatlar sodir etilmoqda. Qupol qilib aytganimizda,internet mazkur qabohatlarni amalga oshirishni osonlashtirmoqda.
Har narsaning qoida va odobi bulganidek, internetdan ham foydalanishning odoblari bor.
Birinchidan, undan foydalanmoqchi bulgan odam niyatniyakhshi qilgan bulishi kerak. Faqat yakhshilikni, rukhsat berilgan narsalarga muvofiq ish qilishni niyat qilgan odam foyda topadi, kuzlagan maqsadiga erishadi. Internetdan olgan foydasiga qushimcha ravishda, muqaddas dininimiz talimotlariga kura amal qilgani uchun savob ham oladi. Zero, musulmon kishi bir yakhshilikni niyat bilan qilsa, bir savob oladi, usha niyatiga amal qilganida esa, savobi un marta kupayadi.
Ibn Abbos (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilinadi:“Nabiy (sollallohu alayhi va sallam)marhamat qiladi: “Albatta, Alloh yakhshiliklar va yomonliklarni yozib quydi. Sungra ushani bayon qildi. Kim bir yakhshilikni qasd qilsayu, uniamalga oshirmasa, Alloh buni uz huzurida komil bir yakhshilik qilib yozib quyadi. Agar uni qasd etib, amal ham qilsa, Alloh azza va jalla uni uz huzurida untadan etti yuz yakhshilikgacha, undan ham bir necha marta kup qilib yozadi”, dedilar(Imom Bukhoriy, Muslim, Nasaiy rivoyati).
Ikkinchidan, internetga kirishdan oldin vaqtni zoe qilmaslik uchun umrining qadrini esda saqlash, uning har lahzasi hisobli ekanini unutmaslik zarur. Aynanbu his-tuygu bulmagani bois,kupchilik unda vaqtini, umrinizoe qilmoqda.
Uzoq vaqt, muttasilinternetda utirganlar, ayniqsa, bolalarturlikasalliklarga chalinmoqda. Unutmang, inson sogligigauzi masul. Qiyomat kunida har bir azoimiz qilgan ishining hisobini beradi.
Internetdan foydalanishdasayt egalarining manaviy-marifiy huquqlariga tula rioya qilish chin manodagi insoniy ishlardandir. Bular jumlasiga pul tulab kirish lozim bulgan saytlarga haq tulamasdan ugrincha kirish, kuchirib olish, rukhsat berilmagan narsalarni kuchirish, kuchirganda manbasinikursatmaslik kabi ishlar kiradi. Bu ishlar barchasi gunohhisoblanadi. Chunki bu birovning marifiy-manaviy mulkini talon-taroj qilishdan iboratdir.
Uchinchidan, internet orqali uzgalar bilan aloqa boglashda “yakhshilik va ezgulik yulidahamkor bulib, yomonlik va dushmanlikdanvoz kechish” shiori bulishi zarur. Zotan, inson dunyoni, hayotini chiroyliva obod etishga intilar ekan,barcha sohalarda ushbu shiorga doimo amal qilsa, inshaalloh, maqsadiga etadi, ajru savobga erishadi.
Ishkhonalarda va boshqa biror shakhsning internetidanrukhsatsizfoydalanish mumkin emas.Bazi kishilar ishkhonaning internetida uz shakhsiy manfaatlari uchun foydalanishni uzlariga ep kurishadi. Bunda ikki taraflama mulohaza qilinadigan ish sodir buladi. Birinchisi, ishkhonaning internetga tulaydigan mablagi shakhsiy manfaatlariuchun sarflanadi. Ikkinchisi,ishkhonaning ishini bajarish urniga shakhsiy ishlarini qilgan buladi.
Turtinchidan, bolalarning internet va kompyuterlardan foydalanishini nazorat qilish lozim. Avvalo,bolalarnikattalar rukhsatisiz yokhud ularning nazoratisizinternetdan foydalanishini man etish lozim.
Bu odoblar internetdan unumli, manoli ishlatish uchun zaruriybulgan odoblar hisoblanib, undan oqilona foydalansak, hayotimizga tatbiq etsak, nur ustiga nur buladi.
