Главная / Маданият / Одам алайхи салом киссаси

Одам алайхи салом киссаси

kissaОдам алайхи салом киссаси Куръони Каримнинг купгина уринларида, жумладан Хижр, Сод, Аъроф, Кахф, Бакара сураларида келтирилган. Ушбу сураларда Одам алайхи саломнинг халк килиниши, фаришталарнинг унга сажда килишга буюрилиши ва бунга Иблис кандай муносабатда булгани, Одамалайхи саломнинг Ер юзига халифа килиб туширилиши, уларнинг маълум муддат жаннатда яшаганликлари, иблиснинг уларни игво килиши ва унинг окибатлари хамда Одамалайхи салом болаларини шайтондан эхтиёт булиб юришлари лозимлиги хакида хикоя килинади. Баъзи суралар юкорида айтиб утилганларнинг барчасини бир уринда камраб олади, баъзиси ярмини ёки ундан купрогини.

Аллохнинг изни билан ушбу айтиб утилганларни Куръондан далил келтирган холда куриб чикамиз, сунгра кисса охирида ундан келиб чикадиган фойдалар, хулоса ва ибратларни баён киламиз.

Одам алайхи салом нинг яратилиш киссаси

Куръони Каримнинг энг асосий хусусиятларидан бири шуки, У инсонларга Дини, дунёси ва Охирати учун фойдали булган ишлардан хабар беради. Ва уларни узларига дахлдор булмаган ва уни билишнинг оркасида бирон манфаат йук булган гайбий ишлар тугрисида бахслашишдан кайтаради. (Масалан, Одам алайхи салом га жаннатда ейиш ман килинган дарахт кайси эканлиги. Бу хакида куйида айтиб утилади.- тарж.) Одам алайхи саломнинг яратилиши тугрисидаги илм факатгина Аллохга хосдир, Биз уни Куръони Каримдек энг ишончли манбадан олишимиз мумкин. Хижр сурасида Аллох Таоло шундай дейди:

“Биз инсонни кора балчикдан (олиб, сунг) куритилган лойдан яратганмиз. жинни (яъни, иблисни)эса (Одамдан) илгари кизиган оловдан яратган эдик”. (Хижр сураси, 26-27 оятлар)

Бу ердаги инсондан мурод, Одам алайхи саломдир, чунки у инсон наслининг энг биринчи вакили хисобланади.

Аллох Субханаху ва Таоло бу хакда шундай дейди:

“Эй инсонлар, сизларни бир жондан яратган ва ундан жуфтини вужудга келтирган хамда у икковидан куп эркак ва аёлларни таркатган Парвардигорингиздан куркингиз!” (Нисо сураси, 1 – оят)

Ояти каримадаги “бир жон”дан мурод: Одам алайхи саломдир. Юкорида келтириб утилган Хижр сурасининг 26 – 27 оятларининг маъноси шуки: Аллох Таоло Одам алайхи саломни коп – кора курук лойдан яратиб, унга маълум шакл берган. Унинг тафсилотлари ва дакик жойларини Аллохдан узга хеч ким билмайди. Ва жинни Одам алайхи саломдан аввалрок “Кизиган олов”дан яратди. Бу олов Самум деб аталади, иссиклиги шундай кучлики, хатто баданларни илма – тешик килиб юборади.

Имом Муслим “Сахих”да Оиша розийаллоху анхудан ривоят киладилар: Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам айтадилар: “Фаришталар нурдан, жин аланга – оловдан, Одам эса сизларга (Куръонда) васф килинаётган нарсадан яратилди”.

Ушбу икки оятнинг маъноси Рахмон сурасида хам таъкидланади.

“У инсон (Одам)ни сопол янглиг курук лойдан яратди. Жин (ва шайтонлар)ни эса оловдан яратди”. (Рахмон сураси, 14 – 15 оятлар)

Бу ердаги “олов”дан мурод, хакикий олов ёки жаханнам оловидан булган аралашмадир.

Эътибор берилса, Аллох Таоло Одам   алайхи салом ни бир неча боскичларда яратганлигини куриш мумкин. Баъзи оятларда у тупрокдан яратилганлиги айтилади, жумладан:

“Албатта Ийсонинг (отасиз тугилишининг) мисоли Аллох наздида худди Одамнинг мисоли кабидирки, уни тупрокдан яратиб, сунгра “Бул”, деди. Бас, у (жонли одам) булди”. (Оли – Имрон сураси, 59-оят)

Бошка сурада унинг лойдан яратилганлиги айтилади:

“У барча нарсани чиройли килиб яратган Зотдир. У инсон (Одам)ни даставвал лойдан яратди”.(Сажда сураси, 7 – оят)

Хижр сурасида инсон кора балчикдан олиниб, сунг куритилган лойдан яратилганлиги, Рахмон сурасида эса сополга ухшаш курук лойдан яратилганлиги айтиб утилади. Сиртдан караганда бу оятлар бир-бирига зиддек, мос эмасга ухшаб куринади. Лекин, яхшилаб тадаббур килинса, ушбу зикр килинганлар Одам алайхи саломнинг яратилиш боскичи эканлигини билиш кийин эмас. Яъни, аввал тупрок лойга айлантирилиб, сунгра у кизитилган ва кора балчик холига келган, кейин куригач, сополга ухшаш курук лойга айланган. яна таъкидлаб айтамизки, Ушбу оятлар бир – бирига зид эмас, балки бирини иккинчиси кувватлаб, тулдириб келади.

Баъзи муфассирлар Хижр сураси Ушбу оятининг тафсирида шундай фикрларни билдириб утадилар: “Одам алайхи саломнинг кора балчикдан олиб куритилган лойдан яратилиши сунгги боскич хисобланади. Яратилишининг илк боскичи тупрок эди, сунгра у лойга айлантирилган, бу лой корайиб балчик холатига келган ва куригач, сопол каби лойга айланган”.

Ушбу ояти каримадан максад, Аллох Таолонинг яратган ажойиботлари ва буюк Кудратига диккатни жалб килиш ва шу оркали Унга хакикий бандалик килишга чорлашдир. Аллох ана уша моддалардан инсонни нафакат яратди, балки уни чиройли куринишга эга килди. Одам боласини бошка махлукотлардан устун килиб куйди. Буни фаришталарнинг Унга сажда килишга амр килинишларида хам куриш мумкин. Аллох Таоло айтади:

“Дархакикат, Биз одам болаларини азиз ва мукаррам килдик ва уларни куруклик ва денгизда(от – улов ва кемаларга) чикариб куйдик хамда уларга халол – пок нарсалардан ризку руз бердик ва Узимиз яратган жуда куп жонзотлардан афзал килиб куйдик”. (Исро сураси, 70 – оят)

Аллох Таолонинг Одам алайхи саломни Ер юзига халифа килиши:

Аллох Одам алайхи саломни лойдан яратиб, У ва зурриёти Ер юзини обод килишлари учун Уни халифа килишни ирода этди. Ва бу хохишини узининг мукарраб (якин) фаришталарига билдириш учун шундай деди:

(Эй Мухаммад соллаллоху алайхи ва саллам), эсланг Парвардигорингиз фаришталарга: “Мен ерда халифа килмокчиман» деганида, улар айтдилар: “Ерда бузгунчилик киладиган, конлар тукадиган кимсани (халифа) киласанми? Холбуки, биз хамду сано айтиш билан Сени улуглаймиз ва Сени(нг номингни мудом) пок тутамиз”. (Аллох) айтди: “Мен Сизлар билмаган нарсани биламан”. Ва У зот Одамга барча нарсаларнинг исмларини ургатди. Сунгра уларнни фаришталарга рубару килиб деди: “Агар сузларингиз рост булса, мана бу нарсаларнинг исмларини менга билдиринглар!”.Улар айтдилар: “Эй Пок Парвардигоро, биз факат Сен билдирган нарсаларнигина биламиз. Албатта Сен Узинг илму хикмат Сохибидирсан. (Аллох): «Эй Одам, буларга у нарсаларнинг исмларини билдир”-деди. (Одам) уларга барча нарсаларнинг исмларини билдирганидан кейин (Аллох) айтди: “Сизларга, Мен Еру осмонларнинг сирларини ва сизлар ошкор килган хамда яширган насаларни биламан, демаганмидим?” (Бакара сураси, 30 – 33 оятлар)

Маъноси: Эй, Карим зот булмиш Мухаммад, Робингиз фаришта1ларига “Мен Ерда халифа килмокчиман”, деганини эсланг. Аллох Таолонинг фаришталарга бу хитоби маслахат ёки кенгашиш маъносида эмас, чунки У барча махлукот ва амр-буйрукларнинг Ёлгиз Хожасидир ва Уз махлукотларига маслахат солишдан Бехожатдир. Ушбу хитобдан максад, Аллох Таолонинг килаётган хикматли ишини уларга эълон килиш эди. Ёки ушбу оятда Аллох уз бандаларини бирон ишни килишдан аввал аклли ва доно кишиларнинг маслахатини олишга ургатиш ва уларга таълим беришдир.

Сунг Аллох фаришталарнинг бунга билдирган муносабатларини баён килади: “Ерда бузгунчилик киладиган, конлар тукадиган, кимсани (халифа) киласанми? Холбуки биз хамду сано айтиш билан Сени улуглаймиз ва Сени(нг номингни) пок тутамиз”.

(Биз “Сени улуглаймиз” деб таржима килган ибора Куръон матнида “нахну нусаббиху” тарзида келтирилган, яъни «Тасбех айтамиз» дейилмокда). “Тасбех” аслида “сабх” сузидан олинган булиб, лугатда “сув ёки хавода тез сузиб кетиш” маъносини англатади, шаръий истилохлара эса “Аллох Таолони барча айб – нуксонлардан пок деб тан олиш учун шошилиш”ни билдиради.

(“Пок тутамиз” деб таржима килинган ибора эса “нукоддису лака” тарзида ифода этилган). Унинг масдари (харакат номи) “такдис” сузи – “Аллох Таолони улуглаш ва Уни юксак сифатлар билан васф килиш” маъносини билдиради. Демак, “тасбех” – Аллохни барча нуксонлардан холи эканлигини тан олиш, “такдис” эса Унинг мукаммал сифатларга эгалигини тасдиклаш ва эътироф этишдир.

Ояти кариманинг маъноси: Эй Улуг Раббимиз, Ерда бузгунчилик килиб, кон тукувчи кимсани халифа киласанми? Холбуки, Биз Сени улуглаб, Сенга хамду санолар айтамиз ва Сенинг исмингни пок тутамиз – ку?

Фаришталарнинг ушбу гаплари Аллох Таолонинг амрига карши чикиш ёки Унинг тадбиридан шикоят килиш эмасди. Чунки, Улар Аллохнинг энг мукарраб фаришталари, мукаррам бандаларидир. Уларнинг ушбу сузларни айтишларидан максад – Ер юзида бузгунчилик килиб, кон тукувчи бундай махлукот (инсонлар)ни яратишдан Аллох Таоло кандай хикматни кузлаганини билиш эди, холос. Фаришталар гайб илмидан хабардор эмасдилар, улар олдиндан Ер юзида фасод ишлар булишини билишлари хам мумкин эмас, илло Хак Таоло Узи хохлаган бандаларини бундан хабардор килиши мумкин.

Ибн Касир узининг тафсир китобида ушбу маънони изохлаб шундай дейди: “Фаришталар инсоннинг Ерда бузгунчилик килишини хос илм билан англаганлар ёки инсоннинг табиатидан фахмлаганлар, зеро Аллох Таоло уларга ушбу тоифа махлукотини кора балчиклан олиб сунгра куритилган лойдан яратилиш хабарини берган”.

Юкорида айтиб утганимиздек, фаришталарнинг бу сузлари Аллох Таолога эътироз билдириш ёки Одам боласига хасад килиш маъносида эмас, балки бу ишнинг хикматидан хабардор булиш максадида айтилган эди. Яъни улар дедиларки: Эй Раббимиз, ушбу тоифа махлукотларни яратишдан кузлаган хикматинг нима? Зеро, улар Ерда фасод, ишларни килиб, куплаб кон тукадилар. Агар уларни яратишдан максад Узингга ибодат килиш булса, Биз Сенга эрта-ю кеч хамду сано айтиб номингни улуглаймиз. Биздан Сенинг амрингга хилоф булган бирон иш содир булган эмас. Ерни обод килишга бизлар ожиз эмасмизку? Аллох Таоло уларга карата “Мен сизлар билмаган нарсани биламан” – деб айтди.

Яъни: Мен бу тоифа махлукотларимни яратишдаги ва уларни Ерда халифа килишдаги аник манфаатларни биламан. Сизлар эса билмайсизлар. Мен улар орасидан пайгамбарлар чикариб, уз элчиларимни юбораман ва улар ичидан сиддиклар, шахидлар ва солих кишилар чикади.

Баъзи уламолар: “Ушбу ояти каримада Набий соллаллоху алайхи ва саллам га тасалли бериш маъноси бор”, деб айтганлар, яъни кавмлари У Зотни ёлгонга чикардилар. Ва У зот соллаллоху алайхи ва саллам хакида бахслашиб, узлари билмайдиган нарсалар хакида хужжат – далил талаб килдилар. Зеро, Пайгамбарлар келганида одамлар уларни тасдиклаб, уларга итоат этиши, уз навбатида пайгамбарлар хам худди Аллох Таоло мукарраб фаришталарга килган муомаласи каби муносабатда булишлари лозим эди. Яъни, Эй Мухаммад, Сиз ушбу кофир кавмнинг азиятларига сабр килинг ва хидоят топган зотлар йулига эришинг”

Сунгра Аллох Таоло Одамалайхи саломни яратиш ва Уни Ерда халифа килишнинг хикматларидан бирини баён килади: Ва У зот Одамга барча нарсаларнинг исмларини ургатди. Сунгра уларни фаришталарга рубару килиб деди: “Агар сузларингиз рост булса, мана бу нарсаларнинг исмларини Менга билдиринглар!”

Яъни: Аллох Таоло Одам алайхи саломга жаннатда узи яратган нарсаларнинг номини билдиришни илхом килди. Сунгра бу исмларни фаришталарга юзлаштирди ва уларни ожиз колдириш маъносида: Агар Мен яратмокчи булган инсондан билимлирок ёки афзалрокмиз деган гапларингиз рост булса, Менга ушбу исмларнинг номини айтинг – деди. Лекин фаришталар жавоб беришга ожиз колдилар ва “Эй Пок Парвардигор, биз факат Сен билдирган нарсаларнигина биламиз. Албатта Сен узинг илу хикмат Сохибисан” дедилар.

Яъни: Фаришталар узларига рубару килинган нарсаларнинг исмларини билмасликларини эътироф этиб шундай дедилар: Сенинг шаънинг улугдир, Эй, Раббимиз, бизлар Сен ургатган нарсалардан бошкасини билмаймиз, Узинг барча нарсаларни дакик жойларигача Билгувчи мутлок Алим, барча махлукотларингни яратишда ва уларга амрингни етказишда Хаким булган Зотсан. Сен хохлаган бандангга илм берасан, хохлаган бандангни ундан ман киласан.

Шу ерда Аллох Таоло томонидан Одам алайхи саломга фаришталардан суралганда, улар жавоб беришдан ожиз колган исмларнинг номини хабар бериши буюрилди: “(Аллох): “Эй Одам, буларга у нарсаларнинг исмларини билдир” – деди. (Одам) уларга барча нарсаларнинг исмларини билдирганидан кейин (Аллох) айтди: “Сизларга Мен Еру осмонларнинг сирларини ва сизлар инкор килган хамда яширган нарсаларни биламан, демаганмидим?”

Ушбу ояти каримада Аллох Таоло Одам алайхи саломни фаришталарга уша исмлардан хабар беришни буюрмокда. Бундай максад Одам алайхи саломнинг фазлини зохир килиш ва инсонни не сабаб билан халк килинганлигини баён килиш эди. Бу иш Аллох Таолонинг энг хикматли тадбирларидан бири булган.

Ушбу оятлардан оладиган ибрат ва фойдаларимиз шундай иборатки, Аллох Таоло Одам алайхи салом ва Унинг зурриётини Ер юзида Аллохнинг халифаси булиб, у ерни обод килишлари ва куплаб амали солихларни бажаришлари учун танлади;

– Одам алайхи салом таълимни Аллох Таолонинг Узидан олган ва бу илм назар ва фикр йули билан амалга оширилган, у ерда бирон хатолик ёки янглишиш содир булмаган, чунки бу илмни инсон Аллохдан бевосита олмокда. Ушбу илм сохиби (Одам   алайхи салом) Ер юзида халифа булиши учун тайёрланди. Шу билан Ер юзига энг одил конунлар туплами булмиш шаръий хукмлар нозил була бошлади.

Фаришталарнинг Одам алайхи саломга сажда килиши ва бунда Иблиснинг тутган урни

Куръони Каримдаги купгина сураларда Аллох Таолонинг фаришталарни Одам алайхи саломга сажда килишга буюриши ва Иблиснинг бу амрдан бош тортиши хакидаги оятлар такрорланиб келади. Масалан, Бакара, Аъроф, Хижр, Исро, Кахф, То ха, Сод ва бошка сураларда, жумладан  Бакара сурасида Аллох Таоло айтади:

“(Эй Мухаммад), эсланг, Биз фаришталарга Одамга сажда килинг дейишимиз билан улар сажда килдилар, факат Иблис кибр ва ор килиб кофирлардан булди”. (Бакара сураси, 34 – оят)

“Сажда” лугатда “буйин эгиш, узини паст олиш”, шаръий истилохда эса “ибодат килишни ният килиб пешонани ерга куйиш” маъноларини англатади.

Уламолар Аллох Таолонинг фаришталарга буюрган саждаси кандай булганлиги тугрисида бир неча кавлларни келтириб утадилар, уларнинг купчилиги: “Ояти каримада кузга тутилган сажда лугатдаги маънога мос келади” деган фикрни билдирадилар.

Яъни: Фаришталарнинг Одам алайхи саломга сажда килишларидан мурод, Унинг фазлини икрор этиш, Унга таъзим билдириш ва хакозо. Бу саждадан максад, ибодат ниятидаги пешонани ерга куйиш эмас, чунки Аллох Таолодан узгага ибодат килиш ширк амалдир, фаришталар ширкдан йирокдирлар. Аллохнинг фаришталарни Одам алайхи саломга сажда килишга амр килишидан яна бир максад, уларни синаш ва яхшидан ёмонни ажратиш эди. Бу нарсани Аллохнинг хикмати таказо килди. Буни ушбу оятда куришимиз мумкин:“Улар саждага эгилдилар. Факат Иблис кибр ва ор килиб кофирлардан булди”.

Яъни: Эй окил инсон, узингга ваъз – насихат ва ибрат олиш учун Раббинг фаришталарга: “Одамга, Унга таъзим ва икром келтириш учун сажда килинг” деганини эсла. Барча фаришталар Аллохнинг амрига буйсундилар, илло Иблис такаббурлик ва гурур билан бу амрдан бош тортди. Бунинг сабаби Аллох Таолонинг неъматларига шукр килмаслик эди. Ва натижада осийлардан булиб, Аллохнинг рахматидан узоклаштирилди.

Уламолар Иблисни, фаришталардан булганми ёки йук?, деган масалада икки хил фикрни билдиришади:

Худди Одамнинг асли инс булгани каби Иблиснинг хам асли жиндир. Шунингдек, у оловдан яратилган, фаришталар эса нурдан, Иблиснинг зурриёти бор, фаришталарда эса йук. Бу хакида батафсил маълумот Кахф сурасида келтирилади:

Эсланг, (Эй Мухаммад соллаллоху алайхи ва саллам), фаришталарга: “Одамга сажда килинг”, дейишимиз билан саждага эгилдилар. Факат Иблис (сажда килмади). У жинлардан эди. Бас, Парвардигорининг амрига буйсунишдан бош тортди. Энди сизлар Мени куйиб, уни ва зурриётини дуст тутурмисиз?! Улар сизларга душманку! У золим кимсалар учун накадар ёмон “уринбосардир”. (Кахф сураси, 50 – оят)

Ояти кариманинг маъноси: Эй окил инсон, Биз фаришталарни Одамга сажда килишга буюрганимизни эсла. Уларнинг барчаси саждага эгилдилар, факат Иблис такаббурлик килиб сажда килмади, чунки у Аллох Таоло оловдан яратган жин тоифасидан эди, у Бизнинг тоатимиздан чикди, шундай экан, у Менинг лаънатим ва газабимга муносибдир. Эй Одам болалари, ундан узоклашинг, васвасасидан эхтиёт булинг хамда у ва зурриётидан четрок юринг, чунки улар сизга очик душмандир. Уларни узларига дуст килиб олувчилар яхшини ёмонга алмаштирибдилар, улар Аллох Таолонинг тоатидан чикиб, Иблис ва унинг зурриётига итоат этибдилар.

Ушбу ояти каримадан маълум буладики, Одам болалари хамда Иблис ва унинг зурриётлари уртасидаги адоват-душманлик азал – азалдан давом этиб келмокда.

Ушбу эслатмадан мурод, инсонни шайтон васвасасидан эхтиёт булиб юришга чакириш ва унга карши чикишга рухлантириш. «Аъроф» сурасилда Иблисни Одам алайхи саломга сажда килишдан тусган нарса баён килинади:

“Аникки, Биз сизларни яратдик, сунг сизларга сурат бердик, сунгра фаришталарга: “Одамга сажда килинглар”, дедик, бас, улар сажда килдилар. Магар иблис сажда килгувчилардан булмади. (Аллох) деди: “Мен сенга буюрган пайтимда сени сажда килишдан нима тусди?”. “Мен ундан яхширокман. Мени оловдан яратгансан. Уни эса лойдан яратдинг”, деди у. (Аллох) деди: “У холда ундан тушгин! Сен учун унда кибру хаво килиб юриш жоиз эмас. Бас, чик! Албатта сен хор булгувчилардандирсан!”. “Менга улар тириладиган Кунгача мухлат бер”, деди у. (Аллох)деди: “Сен мухлат берилганлардансан”. У айтди: “Касамки, энди мени йулдан оздирганинг сабабли мудом Сенинг Тугри Йулинг устида уларни кутиб утирурман. Сунгра уларга олдиларидан ва ортларидан, унггу сулларидан келиб (Тугри Йулдан оздирурман) ва уларнинг купларини шукр килган холларида тополмайсан”. (Аллох) айтди: “Ундан жирканч ва маглуб холда чик! Касамки, улардан кимда – ким сенга эргашса, албатта жаханнамни сизларнинг барчаларингиз билан тулдирурман”. (Аъроф сураси, 11 – 18 оятлар)

Яъни: Биз оталарингиз Одамни бирон суратга эга булмаган холида лойдан яратдик, сунгра сурат бердик.

Ёки: Биз сизларни оталарингиз Одамнинг бели(сулб)да яратдик ва сизлардан Аллох Таолога ибодат килишларингиз ва Унга бирон нарсани ширк келтирмаслигингиз тугрисида мийсокни олаётган пайтимизда сизларга сурат бердик.

“Сунгра фаришталарга: “Одамга сажда килинглар”, дедик, бас, улар сажда килдилар. Магар иблис сажда килгувчилардан булмади”.

Сунгра Аллох Иблисни сажда килишдан тусган сабабларни баён килади:

(Аллох) деди: “Мен сенга буюрганимда сени сажда килишдан нима тусди?”

Яъни: Аллох Таоло Иблисга танбех ва маломат маъносида: Мен сени фаришталар билан бирга сажда килишга буюрган булсамда, сени ундан нима тусди ёки сени сажда килмасликка нима ундади.

Сунгра Иблиснинг жавоби келтирилади: “Мен ундан яхширокман. Мени оловдан яратгансан. Уни эса лойдан яратдинг”.

Яъни: Иблис тавба килиб, уз ишига афсусланиш урнига, Аллох Таолога маъсият килишда давом этиб, гурур ва манманлик билан: Мен ундан яхширокман, чунки мен оловдан яратилганман, у эса оддийгина лой унсуридан яратилган,- деди. Сунгра Аллох Таоло деди: “У холда ундан тушгин!”, яъни Менга, Менинг амримга исён килганинг ва тоатимдан буйин товлаганинг сабабли жаннатдан чик…

“Сен учун унда кибру хаво килиб юриш жоиз эмас”, яъни жаннатда манманлик килиш дуруст эмас, чунки у ер мутакаббирлар учун тайёрланмаган, зеро у Менинг тоатимга итоат этувчилар, камтарин зотларнинг маконидир.

“Бас, чик! Албатта сен хор булгувчилардандирсан!”, яъни эй Иблис жаннатдан чик, сен Аллох ва Унинг суюкли бандалари наздида хор булгувчилардансан, бунга сабаб сенинг мутакаббирлигинг ва гурурлигингдир.

Сунг Иблиснинг Аллох Таолодан нима талаб килгани ва унга кандай жавоб килингани баён этилади: У(Иблис): “Менга улар тириладиган Кунгача мухлат бер”,- деди

Яъни: Иблис айтди: Эй Раббим, менинг ажалимни кечиктир, мени Одам ва унинг зурриёти кабрларидан тириладиган Кун (Киёмат куни)гача улдирмай тур.

Иблис бу билан улимдан кутулишни ва Киёматгача Одам болаларини йулдан оздиришни хохлаган эди.

(Аллох) айтди: “Сен мухлат берилганлардансан”.

Яъни: Аллох Таоло Иблисга Маълум Вакт (Киёмат Куни)гача унинг ажали кечиктирилганлигини айтмокда.

Кейин, Иблиснинг Одам ва унинг зурриётини йулдан оздириб, макр-хийла ишлатишга ва уларга озор бериш учун ваъда берганлиги хикоя килинади: У айтди: “Касамки, энди мени йулдан оздирганинг сабабли мудом Сенинг Тугри Йулинг устида уларни кутиб утирурман”.

Яъни: Мени йулдан оздирганинг ва Уз рахматингдан узоклаштирганинг сабабли Одам ва Унинг зурриётини Хак Йулда кузатиб тураман ва уларни ундан тусаман. Уларни Тугри Йулдан адаштириш учун хар бир воситани ишга соламан.

“Сунгра уларга олдиларидан ва ортларидан, унггу сулларидан келиб (Тугри Йулдан оздираман)”, яъни, уларга душман уз ракибига хужум килиши мумкин булган турт томондан: олд, орка, чап ва унг томондан якинлашаман ва мен уларни Сенинг Тугри Йулингдан адаштирмай куймайман.

Окибатда “Уларнинг купларини шукр килган холларида тополмайсан”. Яъни, Уларнинг аксарият кисмини амрингга буйсунмаган ва берган неъматларингга шукр килмаган холларида курасан.

(Аллох) айтди: “Ундан жирканч ва маглуб холда чик!”

Яъни: Аллох Таоло Иблисга: “Жаннатдан маломат килинган, тахкирланган ва рахматимдан кувилган холингда чик” – деди.

“Касамки, улардан кимда-ким сенга эргашса, албатта жаханнамни сизларнинг барчаларингиз билан тулдирурман”.

Яъни: Жаннатдан хайдалган холингда чик, ва шуни билки, жин ва инс тоифасидаги кимки сенга эргашса, уларнинг хам сенинг хам борар жойинг жаханнам булади. У накадар ёмон жой!

Хижр сурасида Ушбу киссани тулдириб келувчи оятлар мавжуд. Унда Иблис содик, ихлосли муминларни Тугри Йулдан чалгита олмаслигини эътироф этган. Аллох Таоло айтади:

  “(Эй Мухаммад соллаллоху алайхи ва саллам), эсланг, Раббингиз фаришталарга: “Мен (асли) кора балчикдан (олиб), куритилган лойдан инсон Яратувчиман. Бас, уни тиклаб, ичига, Уз(даргохимдаги) рухимдан киритганимда, сизлар унга сажда килган холингизда йикилингиз!”, деди. Барча фаришталар унга сажда килдилар. Факат Иблис сажда килувчилар билан булишдан бош тортди. (Аллох) деди: “Эй Иблис, сенга не булдики сажда килгувчилар билан бирга булмадинг?”. (У) айтди: “Мен кора балчикдан олиниб, (одам сурати берилгач), куритилган лойдан Сен яратган башарга сажда килувчи эмасман”. (Аллох) деди: “Бас, ундан (жаннатдан)чик! Энди сен, кувилган малъунсан”, яъни, Менинг рахматимдан узоклаштирилгансан ва “То жазо Кунигача сенга лаънат булур”, яъни жазо ва хисоб Куни булмиш Киёматгача сенга лаънатим давомий булади.

Шунда Иблис: Эй Раббим, менга улар тириладиган Кунгача мухлат бер, менинг жонимни олмай тур, – деди. Аллох: “Сенга мухлат берилди”,- деб айтди. Бунга “шукр” сифатида Иблис шундай деди: Энди мени йулдан оздирганинг сабаб, мен уларнинг барчасини йулдан адаштираман, уларга Ер юзида гунох ва маъсиятларни зийнатлаб курсатаман, илло булар ичида содик, мухлис бандаларинггагина бас кела олмасман, чунки уларнинг иймонлари, Сенга булган ишончлари кучли. Шунда Аллох деди: “Менинг зиммамдаги Тугри Йул шудир”. Яъни: Эй Иблис, менинг мухлис бандаларимни йулдан оздира олмаслигинг Менинг хикматим, адолатим ва рахматимдир.

“Менинг бандаларим устидан сен учун хеч кандай хукмронлик йукдир”, яъни: Менинг ихлосли бандаларимни Тугри Йулда чалгитишга кудратинг етмайди.

“Илло сенга эргашган гумрохларнигина(йулдан оздира олурсан)”. Яъни: Лекин, факатгина адашиб, сенга эргашган одамлар орасидаги иймони заиф булган кимсаларнигина Тугри Йулдан оздира олурсан.

“Уларнинг барчалари учун ваъда килинган жой жаханнамдир”. Яъни, Иблис ва унга эргашган, Тугри Йулдан чалгиганларнинг борар жойи жаханнамдир. Юкорида келтирилган маълумотлар Хижр сурасининг 28 – 43 оятларида зикр килиб утилган.

Исроъ сурасининг 61 – 65 оятларида ушбу кисса бошка услубда хикоя килинади. Аллох Таоло айтади:

Эсланг, Биз фаришталарга: “Одамга сажда килинг” дейишимиз билан улар саждага эгилдилар. Факат Иблис: “Сен лойдан яратган кимсага сажда килурманми?”- деди.

Иблис уз Холики булмиш Аллох Таолога такаббурлик ва манманлик билан шундай деди: Мен оловдан яратилган булсамда, лойдан яратилган шу Одамга сажда киламанми? Холбуки, мен ундан афзалман.

Иблис Ушбу гурур ва исён билан чекланмади, ва Раббисига шундай хитоб килди: “Менга хабар бергинки, мана шу кимсани мендан устун килдингми? Касамки, агар сен мени Киёмат Кунигача колдирсанг, албатта мен Унинг зурриётинии кириб юборурман, магар озгиналаригина (Хак Йулда колур)”.  Яъни: Иблис одобсизсик билан уз Холикига шундай деди: Менга ушбу, лойдан яратилган инсон хакида хабар бер. Нима учун уни мендан афзал килиб куйдинг ва унга сажда килишимни буюрдинг? …

Касам ичаманки, агар менинг ажалимни Киёматгача кечиктирсанг, уларнинг озчилигидан бошка хаммасини халок килурман. Одам зурриётининг барчасини уз измимга буйсундираман, ва узимга мутеъ килиб оламан, факат оз кишилар бундан мустаснодирлар.

Шунда Аллох Таоло айтди: “Бор, (сенга мухлат бердим). Бас, улардан Ким сенга эргашса, у холда, шубхасиз жаханнам сизларга етарли жазо булур!”.

Яъни: Аллох Таоло тахкирлаш маъносида Иблисга шундай деди: Бор, даргохимдан кувилган ва лаънатланган холда чик, сенинг ажалинг Киёмат Кунигача кечиктирилди. Бас, улардан кимки сенга эргашса, хаммангизнинг жазоингиз жаханнам булади. Бу мукаммал жазо булиб, ундан бирон нарса нокис килинмас. Сунгра Аллох(субханаху ва Таоло) бошка йул билан Иблисга хитоб килади: “Улардан кучинг етган кимсани овозинг билан кузгат, уларнинг устида отлик ва пиёда (лакарларингни)торт, топган мол-давлат ва бола – чакаларида уларга шерик бул, уларга (ёлгон) ваъдалар кил. Дархакикат, шайтон уларга факат алдов-ёлгон нарсаларнигина ваъда килур”.

Аллох Таолонинг ушбу амридан мурод Иблисни куркитиш, уни ва васвасасини тахкирлашдир.

Яъни: Аллох Таоло унга деди: Бор, эй малъун, кувилган Иблис кулингдан келганича одам болаларини васваса кил, уларга ёлгон ваъдалар бер ва тинчсизлантир, макр – хийла билан узингга жалб эт, васвасанг билан уларни маъсият ишларга чорла, уларни Тугри Йулдан адаштириш учун барча макрларингни тупла. Уларнинг мол – мулкларига шерик бул, уни жамлашга ва харом йулга сарфлашга унда. Уларнинг бола-чакаларида хам шерик бул, одобсиз фарзанд килиб тарбиялашларига кизиктир. Уларга ботил ва ёлгон ваъдалар бер. Ва шайтон уларга алдовдан бошка нарсани ваъда килмайди.

Сунгра Аллох Таоло ушбу ояти каримани содик муминларнинг калбларига хотиржамлик солиш билан якунлайди. У айтади: “Менинг (иймон – эътикодли) бандаларим устида сен учун хеч кандай салтанат-хукмронлик булмас. Парвардигорингнинг Узи етарли Вакилдир”.

Яъни: Сен Менинг содик ва ихлосли бандаларимни йулдан оздиришга кодир эмассан. Раббингнинг Узи етарли Вакилдир, улар Унга таваккул киладилар, уз ишларини топширадилар ва шайтоннинг макр – хийла ва фитна – васвасаларидан саклашни сурайдилар. Аллох Таоло энг яхши саклагувчи ва ёрдам бергувчи Зотдир.

Сод сурасининг 71 – 83 оятларида хам ушбу кисса узига хос услубда хикоя килинади, яъни бу оятларнинг сунггида Аллох Таоло кескин тарзда шайтон ва унга эргашганларни жаханнамга киритишини таъкидлайди. Кисса ушбу оят билан бошланади:

Эсланг, Парвардигорингиз фаришталарга деган эди: “Албатта Мен лойдан бир одам яратгувчиман. Бас, качон уни тиклаб, унга уз рухимдан пуфлаб киргизганимдан сунг унга сажда килган холингизда йикилинглар!” Фаришталарнинг барчаси сажда килдилар, магар Иблисгина кибру хаво килиб, кофирлардан булди. (Шунда Аллох) деди: “Эй Иблис, Мен Уз “куллар”им билан яратган нарсага сажда килишдан нима сени ман килди? Кибру хаво килдингми ёки сен юксак мартабали зотлардан эдингми?”

Яъни: Аллох Таоло Иблисга хакорат ва тергаш охангида Уз “куллар”им билан яратган ва кудратим билан унга сурат берган Одамга сажда килишдан сени нима тусди? Сен унга сажда килишдан манманлигинг тусдими ёки сен нохак узини бошкалардан катта олгувчиларлан булдингми?

Иблиснинг жавоби шундай булди: “Мен ундан яхширокдирман, сен мени оловдан яратгансан, уни эса лойдан яратдинг”. Сунгра Аллох Таоло унга шундай жавоб килди: “Бас, ундан (жаннатдан) чик! Энди, сен шубхасиз кувилган – малъунсан. Ва албатта то Жазо Куни (Киёмат)гача сенга Менинг лаънатим булур”.

Кейин Иблис Аллохдан утиниб суради: “Парвардигорим, у холда менга улар тириладиган Кунгача мухлат бергин”.

Шунда Аллох Таоло шундай жавоб килди: “Бас, сен маълум вактда етиб келадиган Кунгача мухлат берилганлардансан”.

Иблис Инсон ва Унинг зурриётига уз адоватини давом эттириб шундай деди: “Энди Сенинг кудратингга касамки, албатта уларнинг хаммасини йулдан оздирурман. Магар уларнинг орасидаги (айрим) покиза бандаларинггина (Хак Йулдан озмай колурлар)”. Шу ерда Иблисга Аллох Таолонинг энг одил икоби – жазоси айтилади: “Хакка (касам), факат хакни айтурманки, албатта Мен жаханнамни сен ва (одамлар) орасидаги барча сенга эргашган кимсалар билан тулдирурман!”.

Яъни: Хак билан касам ичиб айтаманки, Мен жаханнамни сен, сенинг жинсингдан булганлар ва сенга эргашганлар билан тулдираман, чунки, Менинг амримга буйсунмай, Менга осий булганларнинг жазоси шу!

Иблиснинг Одам алайхи саломни игво килиши хакида

Аллох Таоло Одам алайхи салом ва унинг жуфтига жаннатни маскан тутишни амр килди, ва у ердаги барча мевалардан ейишга рухсат берди, илло биргина дарахтни уларга ман килди. Лекин, Шайтон уларни уз васвасаси билан алдаб, уша ман килинган дарахтни ейишга ундади. Улар ундан едилар, ва бу нарса уларнинг жаннатдан чикарилишларига сабаб булди.

Бу хакда Бакара сурасида шундай дейилади:

Ва, айтдик: “Эй Одам, сиз жуфтингиз билан жаннатни маскан тутинг ва ундан хохлаган жойларингизда бемалол таомланинглар. Факат мана бу дарахтга якинлашмангларки, у холда золимлардан булиб коласизлар”.

Яъни: Биз фаришталарни Одамга сажда килишга буюрганимиздан сунг уларнинг барчаси амримизга буйсундилар, илло Иблисдан ташкари, сунгра Биз Одамга хурмат – эхтиром билан: “Эй Одам, сиз уз жуфтингиз билан жаннатни маскан тутинг”, дедик.

Жумхур уламоларнинг фикрича, бу ердаги жаннатдан мурод “Дорус – савоб” (“Мукофотлар диёри”)дир, уни Аллох Таоло Киёмат Кунида муминлар киришлари учун тайёрлаб куйган. Бошка бир уламолар у ердаги жаннатдан мурод, Ердан баланд жойдаги бог – роглар булиб, Аллох уни Одам ва унинг жуфти учун яратган, деб айтадилар.

Аллох Таолонинг “Ундан хохлаган жойларингизда бемалол таомланинглар” деган сузи унинг фазлу карамидан бир нишонадир. Сунгра Аллох уларни муайян бир дарахтни ейишдан кайтарганлигини баён килади: “Факатгина мана бу дарахтга якинламанглар, у холда золимлардан булиб коласизлар”.

Яъни: Сизлар жаннатдаги мевалардан хохлаганча енглар, лекин мана бу Биз сизларга чеклаган дарахтдан эхтиёт булинглар. Агар Бизнинг амримизга хилоф иш килиб ундан есанглар, уз нафсига зулм килувчи бандалардан булиб коласизлар. Муфассирлар ушбу ейишдан ман килинган дархтнинг исми ва нави тугрисида бир неча фикрларни айтиб утганлар. Айтиладики: у анжир эди, ёки узум. Лекин Куръони Каримдан унинг кайси дарахт эканлиги зикр килинмаган.

Имом ибн Жарир ушбу маъно хакида жуда яхши фикрлардан бирини айтиб утган: “Бу борада энг яхши йул: Аллох Таоло Одам ва унинг жуфтини жаннат дарахларидан бирини ейишни ман килган, дейишликдир, чунки у дарахт кайси эканлиги тугрисида бизда бирон аник илм йукдир. У Куръони Карим ва сахих хадисларда хам зикр килинмаган. Айтиладики, у бугдой эди, у узум эди… Бу шундай илмки, уни билгувчи бирон манфаат курмайди, уни билмай колган одамга эса хеч кандай зарар булмайди”.

Шундай сунг Аллох Таоло Одамнинг хато килганини баён килади:

“Бас, уларни шайтон йулдан оздирди”.

Яъни: Шайтон уларни адаштирди, улар хам унинг васвасасига кулок осдилар ва Раббиларининг амрини унутдилар, натижада Аллох уларни мева ва турли нозу – неъматларга тула булган жаннатдан чикарди…

Яна маълумот

pogudx662lujp78dq

Тугилган кун табрикотлари 2023

Киска, узок, ихчам, расмли тугилган кун хабари ва енг яхши табрик сузлари Тугилган кун мухим …