Главная / Жамият / МИНГ БИР ЖОН – Хикоя

МИНГ БИР ЖОН – Хикоя

Мартнинг охирги кунлари. Кук юзида сузиб юрган булут парчалари офтобни бир зумда юз куйга соляпти. Офтоб хар сафар булут остига кириб чикканида, бахор кел- ганидан бехабар хануз гафлатда ётган ут-уланни, курт-кумурскани уйготган, аввал- гидан хам ёругрок, аввалгидан хам иссикрок шуъла сочаётгандай туюлади.

trudnostiКасалхонага якинда тушган Миррахимов, жиккаккина киши, узига жуда хам катта кук халатга бурканиб, енгчадан бошини чикариб турган сичкондек деразадан кучага караб утирган эди, бирдан тутакиб кетди: шундай хаво булса-ю, оёк-кули бу­туй одам кучага чиколмай, деразадан муралаб утирса!..

Миррахимов жуссаси кичкина булгани билан товуши жуда йугон ва бунинг устига секин гапиролмас эди. Хамшира югуриб кирди, Миррахямовнинг соглигини, кайфиятини суради, кейин дардни бардош енгади, бу хусусда Мастура Алиевадан ибрат олиш керак, деган мазмунда шама килди.

Мастура Алиева саккиз ойдан бери палатасидан чикмай ётган огир хаста, уни касалхонада хамма билар, куп киши кириб курган экан. Миррахимовнинг одамгар- чилиги тутиб кетди:

  • Шу шурлик аёлни бир кириб курайлик! Уч кунлиги борми, йукми… Соб булган дейишади…
  • Ха, анча огир, – деди хамшира хурсиниб, – ун йил дард тортиш осонми!

Пойгахдаги каравотда китоб укиб ётган Хожи ака деган хаста йугон гавдасига номуносиб чакконлик билан бошини кутариб, кузидан ойнагини олди.

  • Ун йил? Ун йилдан бери касал эканми?
  • Ха, ун йил булибди. Бечора турмуш килганига бир йил булар-булмас шу дардга йуликкан экан. Томогидан хеч нарса утмайди. Овкатни корнига куйишади… Тешиб куйилган… Баъзан узи куяди, баъзан эри.

Хожи аканинг кузлари уйнаб кетди.

  • Эри? Эри борми?
  • Бор. Шу ерда. Беш ойдан бери бирга!

Хожи ака узок анграйиб колганидан кейин:

  • Ун йил касал бокиб, яна касалхонада хам биргами? — деди.
  • Шуни айтинг, – деди хамшира. – Докторларга ялиниб-ёлвориб палатага кара- вот куйдириб олди.

Хожи ака дардга бу кадар бардошли аёлдан хам кура бунчалик вафодор эрни куришга иштиёкманд булиб колди-ю, халатининг белбогини махдсам боглаб, шиппа- гини кийди.

  • Кани, юринглар, табаррук одамлар экан, бир куриб чикайлик.

Хамшира Мастура билан унинг эрига хабар бергани кетди.

Хаял утмай, корни чиккан Хожи ака олдинда, узун коридордан унинчи палатага томон йул олдик. Палата эшиги олдида бизни хиндига ухшаган коп-кора, катта-катта кузлари ёниб турган бир йигит, афтидан, Мастуранинг эри камоли эхтиром билан ку- тиб олди ва хар кайсимизга айрим миннатдорчилик билдириб, ичкарига йуллади. Па­латага кирдик. Шу пайт офтоб яна будут остита кирди-ю, палатани шом коронгилиги босди. Каттакон деразанинг чап томонидаги каравотдан заиф, йук, заиф эмас, майин товуш эшитилди:

  • Келинглар… Рахмат! Одамга одам кувват булади, минг рахмат! Акрамжон, кур- си куйиб беринг…

Офтоб яна ёришди. Мастурани баралла курдик… Куз унгимизда хаста эмас, улик, хакикий улик, сап-сарик терию суякдан иборат булган мурда ичига ботиб кетган кузларини катта очиб ётар эди… Тобутда ётган уликнинг кулими, оёгими бирон сабаб оркасида бехосдан кимирлаб кетса киши кай ахволга тушади? Унинг улим пардаси коплаган юзида чакнаб турган кузларини курган киши худди шу ахволга тушар эди.

Боя бизни кутиб олган йигит – Акрамжон курси куйиб берди. Миррахимов икко- вимиз утирдик. Хожи ака йугон гавдаси билан Мастурани тусиб тикка туриб колди. Ёнимдаги курсини суриб Хожининг этагидан тортай десам, корни силкиняпти… Ажабо, бу одам нега кулаётибди, деб афтига карасам… ранги буз булиб кетибди! Унинг куркканини пайкаб, хамшира дарров йул килди:

  • Ие, Хожи ака, сизга дори бериш эсимдан чикибди-ку, юринг! – деди ва Хожини етаклаб чикиб кетди. Хожи коридорга чикиб йикилармикан, деб уйлаган эдим, йук, хайрият, гумбурлаган товуш эшитилмади…

Хамшира йул килиб Хожини олиб чикишга чикди-ю, лекин барибир, Мастура пайкади. Жуда-жуда хунук иш булди. Миррахимов икковимиз нима дейишимизни, нима килишимизни билмай колдик. Бу хол касалга кандай таъсир килди экан, деб секин карадим. Мастура консиз лабида табассум билан эрига юзланди:

  • Акрамжон, дафтарингизга ёзиб куйинг: уч марди майдон мени кургани кирган эди, биттаси аранг кочдию, иккитаси кочгани хам булмай, утириб колди.

Мастура пикирлаб кулиб юборди; яна кулди, ёш боладай узини тутолмай кикирлар эди. Бу хазил ва айникса, кулги аввал хунук, одамнинг этини жимирлатади- ган даражада хунук эшитилди, кейин нечукдир, Мастуранинг юзидан улим пардаси кутарилгандай, хаёт тула кузлари улик юзига жон киргизгандай булди. Миррахимов Хожи аканинг килмиши тугрисида узр тарикасида бир нима демокчи булиб ran бош- лаган эди, Мастура сузини огзидан олди:

  • Бунака нарса менга таъсир килмайди, – деди, – Акрамжон, буларга тобут вокеасини айтиб беринг… йук, йук, узим айтиб бераман! Бунга беш йилдан ошди. Куз олдимдан кетмайди… Калин кор ёккан кун эди. Мен деразанинг рупарасида мана шу хилда ётибман, Акрамжон пайпогини ямаётган эди, шекилли. Бирдан куча эшигимиз очилди-ю, кизил бир нарса кирди, нима экан деб карасам – тобут! Акрамжоннинг икки уртоги ховлимизга тобут кутариб кирди! Юрагим жиг этиб кетди… Вой шурим, нахот улган булсам… То эс-хушимни унглаб, Акрамжонга бир нима дегунимча, боя- ги иккови тобутни деворга суяб куйиб, уйга кириб келди; уйга кирди-ю, мени куриб иккови хам бояги Хожи акангиздай шайтонлаб колаёзди. Акрамжон хайрон… Мен ана кетди, мана кетди булиб ётган эдим-да, уша куни эрталаб биров автобусда йиглаб кетаётган бир болани куриб, менинг укамга ухшатибди-ю, шундан халигидай ran таркалибди… Тобутни бузиб печкага калашди. Менга шу хам таъсир килгани йук. Бунака нарсалар улим кутиб ётган касалга ёмон таъсир килиши мумкин, мен хеч качон улим кутган эмасман, кутмайман хам! У ёгини суриштирсангиз, мен одам бо- ласининг улим кутишига, яъни дунёдан умид узишига ишонмайман. Хатто тилдан колган касалнинг розилик тилашиб карагани хам дунёдан умид узгани эмас, балки “розилик тилашгани хали эрта“ дермикин деган умид билан, дунёда тенги йук, тим- соли йук зур умид билан карагани деб биламан.

Акрамжон Мастуранинг биз билан ёзилиб утирганига канчалик хурсанд булса, толикиб колишидан шунчалик хавотирда экани куриниб турар эди; шунинг учун Мастурага тез-тез дам беришни кузлаб, купрок бизни гапиртиришга, узи гапиришга харакат киларди.

  • Сизнинг нима дардингиз бор? – деди Миррахимовга юзланиб.

Миррахимов бирданига учта дарднинг номини айтди.

  • Вой шурим!.. – деди Мастура, – жиндаккина жонингизга-я! Шу жуссангизга учта дард сигдими?

Булди кулги! Айникса, Миррахимов завк килиб кулди. Касаллик, улим тугрисидаги ran тугаб, хушчакчак сухбат бошланишига илхак булиб турган Акрам­жон Мастура бошлаган аскияни илиб кетди; аскияга жуда уста экан, оламда дард , нима, улим нима эканини буткул унутиб, роса кулишдик. Афсуски, Миррахимовнинг йугон товуши сухбатимизнинг бузилишига сабаб булди: врач коридордан утиб бора- ётиб, унинг бесунакай кулгисини эшитган булса керак, эшикни очиб каради ва Mac- 4 турага зехн солиб, унинг юзида хоргинлик курди шекилли, бизни чикариб юборди. Акрамжон кетимиздан чикди, бизнинг бу илтифотимиз Мастурага канча куч-кувват беришини айтиб, кунглида мавж уриб, ёш пардаси босган кузларида куриниб турган чексиз миннатдорчилик туйгусини айтиб битиролмас, афтидан, Мастуранинг бир минутлик ороми учун унг кузини уйиб беришга хам тайёр эди.

Палатамизга кайтдик. Хожи ака каравотида ёнбошлаб, канд чой ичиб, узини ел- пиб ётар эди. Булиб утган хижолатли иш тугрисида у хам индамади, биз хам индама- дик. Хожи акага бир нима дейиш у ёкда турсин, Миррахимов икковимиз хам кечгача бир-биримизга суз котмадик; афтидан, борлигимиз Мастура билан банд, куюндай чарх ураётган таассуротлар, фикрлар, туйгуларни ифода килгани суз тополмас эдик. * Кеч кирди. Хожи ака уртачарок хуррак тортиб уйкуга кетди. Миррахимов дам- бадам у ёкдан-бу ёкка агдарилар эди, нихоят, менинг уйгок эканлигимни пайкаб, бо- шини кутарди.                                                                                                                                                                      Ь’ 1

  • Бу хотиннинг жони битта эмас, минг битта! – деди, – хозир тугаб колган шам- дай липиллаб ёнаётган жони башарти сунган такдирда хам, колган мингтасини ёкиб кейин сунади. Мана шу ишонч Мастурага улимни йулатмайди.

Миррахимов узок жим колганидан кейин яна бирдан:

  • Эри-чи, эри? – деди, – бу йигитнинг хам рафторидан, йигитлик умри минг бит- таю, шундан биттагинасини Мастурага курбон киляпти.

Эртасига Мастура хакида яна бир кунгилсиз ran эшитдик: бечоранинг томогидан хеч нарса утмаслиги устига корнига тез-тез сув тупланар экан…

Кунлар утиб хаммамиз таркалдик. Миррахимов узининг МТСига, Хожи ака ку- рортга кетди.

Орадан бир канча вакт утгандан кейин шу томонга йулим тушдию, касалхона- ни босиб утолмадим; кириб таниш хамширадан сурасам, Мастура бир соатдан кей­ин операцияга ётар экан. Докторлар операция столидан туролмайди, деб беш ойдан бери унинг раъйини кайтариб келишар экан, охири булмабди – Мастура улсам тово- ним йук, деб тилхат берибди.

Кириб курай десам, доктор ижозат бермади. Менинг йуклаб келганимни курса, далда буладиган бирон суз айтсам, зораки дармон булса деб кутдим.

Вакт-соати еттанда Мастурани хамшира билан Акрамжон икки томондан суяб олиб чикишди. Лекин эшикдан чикиши биланок Мастура икковини икки томонга итариб узи юрди; бардам кадам ташлаб, операция залининг эшигини узи очиб кириб кетди. Акрамжон, бутун диккати хотинида булгани учун мени пайкамади. Мастура эса менга бир карадию, танимади, шекилли, индамади.

Операцияга докторларнинг кунгли чопмагани, хастанинг холи узимга маълум булгани, Мастуранинг улимнинг юзига бунчалик тик карагани коронгида курккан киши ашула айтганидек эмасмикин, деган ran кунглимдан утгани учун операциянинг натижасини кутмадим, кечкурун касалхонага телефон килмокчи булганимда, рости- ни айтсам, телефон трубкасини дадил ололмадим. Йук, хайрият, Мастура операция- дан бардам турибди. Шунака дейишди.

Шундан кейин мен узок сафарга кетдиму, Мастуранинг такдиридан бехабар булдим, лекин уни тез-тез эслар эдим; бу токати ток, жони темирдан инсоннинг туза- либ кетишини, яшашини, узок умр куришини унинг узидан хам купрок тилар эдим. Шунинг учун орадан уч йил утгач, Акрамжонни бир бегона хотин билан курганимда аламимдан дод деб юбораёздим.

Пахта байрами хеч каерда Мирзачулдагидек кизик утмаса керак, чунки бу ерга республиканинг турли областларидан келган одамлар уз областининг ашуласини, уйинини хам олиб келган дейишади.

Пахта байрамини ёр-журалар билан Гулистон районида утказдик.

Акрамжонни, боя айтганим хотин билан шу ерда, Гулистон райони марказининг чикаверишида курдим. Урта буйли, хушкомат, вужудидан ёшлик кучи ва гайрати ёгилиб турган коп-кора жувон отда олма еб, йул буйида турар, Акрамжон уз отининг айилини кайта богламокда эди. Акрамжон мени куриб колди-ю, жувонга бир нима деди. Жувон дарров отдан тушди. Иккови югуриб келди. Иккови хам мен билан жуда эски кадрдондай сурашди. Бирок мен, харчанд килсам хам, палатадан чикиб опе­рация залига кириб кетаётган Мастура куз унгимдан кетмай, булар билан самимий куриша олмадим: Акрамжонни бир нав кучоклаган булдим, жувонга эса кулимнинг учини бердим.

Жувон:

  • Амаки, мени танимадингизми? – деди ва хуржундан иккита олма олиб, бирини менга берди.
  • Каердадир кургандай буламан, лекин…

Жувон кулидаги олмани устма-уст бир неча мартаба тишлади ва чала чайнаб ютди.

  • Энди хам танимадингизми? – деди.

Танидим! Факат кузидан танидим! Кулимсираб, оламга табассум сочиб турган бу жувон уша Мастура эди. Мен нима дейишимни билмай:

  • Бу ёкда нима килиб юрибсиз? – дедим.

Мастура кулди.

  • Кучимни, гайратимни тула-тукис ишга солиб юрибман, – деди.
  • Операцияга кириб кетаётганингизда мен йулакда турган эдим, хаяжонда булсангиз керак, танимадингиз…
  • Иук, амаки, – деди Мастура бир оз хижолат булиб, – кечирасиз, атайин сурашмаган эдим… Сурашсам, менга тасалли берар эдингиз… Уша тобда менга та- салли бериб айтилган хар бир суз ишончимга рахна, кунглимга гулгула солиши мум- кин эди.

Узок сухбатлашдик. Эр-хотин отларини етаклаб, мени талай ергача кузатиб куйишди: сунг хайрлашиб сул томонга от куйиб кетишди.

Мен сахрода лочиндай учиб кетаётган Мастура билан Акрамжонга узок караб колдим.

Иккови уфкка етганда, бири оркага кайтди, хаял утмай етиб келди.

Бу Мастура экан, йулдан бир неча кадам нарида туриб:

  • Амаки, Хожи акамга салом айтинг, – деди ва уфкда кутиб турган Акрамжонга томон от куйиб кетди.

Шахарга кайтганимиздан кейин Мастуранинг омонатини топшириш учун Хожи акани топдим, лекин саломини топширолмадим: Хожи ака бечора казо килган экан.

Савол ва топширикдар:

  1. Хикоя бошидаги бахор тасвирига эътибор беринг. Пейзаж тасвири вокеалар ривожига богликми ёки йукми?
  2. Касалхонадагилар купрок нимага койил коладилар? Мастуранинг бардоши ва иродасигами ёки эрининг вафодорлигигами?
  3. Мастуранинг ташки киёфаси тасвир этилган уринни укинг. Шу уринда сизнинг хаёлингизга кандай фикр келди?
  4. Мастуранинг юзидан улим пардасини нима кутаргандай булди?
  5. Хаёти деярли кил устида турган Мастуранинг умрини саклаб колган муъжиза нимадан иборат?
  6. Хикояга нима учун “Минг бир жон” деб сарлавха куйилган?
  7. Мастуранинг ана ушандай холатда хам кунглига хазил сигиши уни кандай инсон сифатида характерлайди?
  8. “Акрамжон… Мастуранинг бир минутлик ороми учун унг кузини уйиб беришга хам тайёр эди”. Бу бахо Акрамжоннинг кандай инсон эканлигини далиллайди?
  9. Хикояда эпизодик тасвирланган Хожи ака киёфасига ёзувчи кандай маъно юклаган?
  10. Мастура соглом холда тасвирланган уринларни укиганингизда, кандай хаёлга бордингиз, хикоядаги кахрамон такдири сизни кандай хулосаларга олиб келди?
  11. Хикояни укигач, дунёга, уз-узингизга бошкача назар билан караш истаги тугилдими ёки йукми?
  12. Сиз уз хаётингизда Мастурадай бардошли, Акрамжондай садокатли одамларни учратгансиз? Билсангиз, улар хакида ёзишга харакат килинг?

Муаллиф: АБДУЛЛА КАХХОР

Яна маълумот

KgnbIrJHVQVn3UM-bvT09b_d6I0v9LRi

Инглизчани биладиган маълимлар чикяпти, лекин дарс беришни билмайди” – IELTS’дан 12 йилдан бери дарс бераётган педагог билан сухбат

“Инглиз тилини урганиш мен учун эмас экан”. “Хар доим янгидан бошлайман ва яна ташлаб куяман”. …