Главная / Маданият / Кибрнинг мазаммати

Кибрнинг мазаммати

kibr   “Кибр” сузи “узини катта олиш”, “мактаниш”, “кеккайиш” маъноларини билдиради. Мутакаббир, узини бошкалардан катта билган, мактанчок ва керилган кимсадир.
“Ихёу улумид дин” китобида айтилишича, саодат калити хушёрлик ва фахму фаросатдадир. Бадбахтлик асоси кибр ва гафлатдадир. Банда учун Аллох таолонинг неъматлари ичида имон ва маърифатдан улуги йук. Унга эришиш учун багрикенглик ва калб кузи уткирлигидан бошка восита йук.
Аллох таоло шундай деган: “(Эй Мухаммад), эсланг, Биз фаришталарга Одамга сажда килинг дейишимиз билан улар сажда килдилар, факат иблис кибр ва ор килиб кофирлардан булди” (Бакара сураси, 34-оят). Эътибор берилса, оятда мутакаббирлик иблисни куфрга, Аллох таолонинг лаънатига олиб боргани маълум булади.
Фаришталарнинг Одам алайхисаломга сажда килишларидан мурод, унинг фазлини икрор этиш, таъзим килишдир. Бу саждадан максад, ибодат ниятидаги пешонани ерга куйиш эмас. Чунки Аллох таолодан узгага ибодат килиш ширк амалдир. Фаришталар ширкдан йироклар. Аллохнинг фаришталарни Одам алайхисаломга сажда килишга амр килишидан яна бир максад, уларни синаш, яхшидан ёмонни ажратишдир. Буни Аллохнинг хикмати таказо этган. Буни куйидаги оятда куришимиз мумкин: “Улар саждага эгилдилар. Факат иблис кибр ва ор килиб кофирлардан булди”.
Суфён ибн Уяйна айтади: “Ким шахват туфайли маъсиятга кул урган булса, унинг гунохи кечирилишидан умид килсанг булади. Сабаби Одам алайхиссалом шахвати туфайли Аллохга осий булди ва унинг гунохи магфират килинди. Бирок ким кибр туфайли маъсиятга кул урса, унинг лаънатга учрашидан курк. Зеро, иблис кибр сабабидан осий булди ва лаънатга учради” (“Мухтасару минхожил косидин”).
Аллох таоло айтади: “Тангрингиз ягона Тангридир. Бас, охиратга имон келтирмайдиган кимсалар кунгиллари (Аллохнинг яккалигина) инкор киладилар, (уларнинг) узлари мутакаббир кимсалардир. Шак-шубха йукки, Аллох уларнинг яширадиган нарсаларини хам, ошкор киладиган нарсаларини хам билади. Албатта У Зот мутакаббир кимсаларни яхши курмайди” (Нахл, 22-23).
Айрим инсонларнинг имонсиз булишларига уларнинг узлари сабабчидир. Иллат, дард, фасод кофирларнинг ичларида булади. Уларнинг калблари имонга далолат килувчи белгилардан ибрат олмайди, балки инкор килади. Кофирлар Аллохга буйсунишни, Пайгамбар соллаллоху алайхи ва салламга эргашишни узлари учун ор деб биладилар, мутакаббирлик киладилар. Уларни яратган Аллох барча сирларини, ошкор ишларини билади. Жумладан, Аллох уларнинг мутакаббирлик килаётганларини хам билиб туради. Аллох кибрли кимсаларни яхши курмайди.
“Биз уша охират диёрини ер юзида зулму зуравонлик (ёки кибру хаво) килишни истамайдиган кишилар учун киламиз. Окибат такво килувчи кишиларникидир” (Касас, 83). Аллох таоло жаннатни камтар мумин бандалари учун тайёрлаб куйган. Улар такаббурлик килмайдилар, ер юзида бузгунчилик килишни истамайдилар. Чиройли окибат калби Аллохга такво билан лиммо-лим мумин бандаларники булади.
Аллох таоло айтади: “Ер юзида кибр-хаво билан юрмагин! Чунки сен (оёкларинг билан) харгиз ерни тешиб кетолмайсан ва буйи бастда тогларга етолмайсан” (Исро, 37). Парвардигори олам бу оятда бандаларини манманликдан кайтариб:

– Эй инсон, ер юзида мактанчоклик билан юрма! Чунки сен оёкларинг билан ерни тешиб утолмайман. Бу кибринг билан баланд тогларга хам етолмайсан! – демокда.

     Каломи мажидда Лукмони хаким тилидан шундай дейилган: “Одамлардан (мутакаббирлик билан) юзингни угирма, ерда кибру хаво билан юрма. Чунки Аллох хеч бир кибр-хаволи, мактанчок кимсани яхши курмайди” (Лукмон, 18). Яъни, Лукмони хаким углига насихат килиб шундай деган:

– Эй углим! Кибр билан одамлардан юзингни бурма. Улар билан сухбатлашганда чехрангни очик кил, табассум ила муомалада бул. Ер юзида мутакаббирларга ухшаб юрма. Уз нафсингдан ажабланиб колма. Балки мутавозеъ зотлар каби мулойим ва охиста юр. Шунда Аллох сени яхши куради. Чиройли хулкинг билан одамлар мехрини козонасан. Унутма, Аллох мактанчок ва кибрли кимсаларни ёктирмайди.

     Бошка оятда шундай дейилган: “Аллохнинг оятлари хакида узларига келган бирон хужжат-далилсиз талашиб-тортишадиган кимсалар Аллох наздида хам, имон келтирган зотлар наздида хам катта нафратга дучор буладилар. Аллох хар бир мутакаббир ва зуравоннинг калбини мана шундай мухрлаб куяди” (Гофир, 35). Бирон хужжат-далилга эга булмай туриб Аллохнинг оятларини инкор киладиган кимсалар Аллох наздида хам, муминлар наздида хам нафратга учрайдилар. Аллох таоло оятларини инкор киладиган, имон келтиришдан кибр киладиган мактанчок кимсалар калбини мухрлаб куяди. Калб ёпилганидан кейин ундай кимсалар залолатга кетадилар, окибатлари аянчли булади. Демак, калб очик булиши учун кибр килмаслик, Аллохга буйсуниш лозим экан.

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: احْتَجَّتْ النَّارُ وَالْجَنَّةُ فَقَالَتْ هَذِهِ: يَدْخُلُنِي الْجَبَّارُونَ وَالْمُتَكَبِّرُونَ وَقَالَتْ هَذِهِ: يَدْخُلُنِي الضُّعَفَاءُ وَالْمَسَاكِينُ فَقَالَ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ لِهَذِهِ: أَنْتِ عَذَابِي أُعَذِّبُ بِكِ مَنْ أَشَاءُ وَرُبَّمَا قَالَ أُصِيبُ بِكِ مَنْ أَشَاءُ وَقَالَ لِهَذِهِ: أَنْتِ رَحْمَتِي أَرْحَمُ بِكِ مَنْ أَشَاءُ وَلِكُلِّ وَاحِدَةٍ مِنْكُمَا مِلْؤُهَا. رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ وَمُسْلِمٌ وَالتِّرْمِذِيُّ وَأَحْمَدُ.

     Абу Хурайра розияллоху анху Расулуллох соллаллоху алайхи ва салламдан ривоят килади: “Дузах ва жаннат (бир-бири билан) тортишди. Буниси (яъни, дузах): “Менга исёнкор ва мутакаббир кимсалар киради”, деди. Униси (яъни, жаннат) эса: “Менга заифлар ва мискинлар киради”, деди. Шунда Аллох азза ва жалла бунисига (дузахга): “Сен азобимсан. Сен билан хохлаганимни азоблайман!” деди. Унисига (жаннатга) эса: “Сен рахматимсан. Сен билан хохлаганимга рахм киламан! Сизларнинг хар бирингизни тулдирувчилар бордир”, деди” (Бухорий, Муслим, Термизий ва Ахмад ривояти).
Ривоятдаги “тортишди” сузини узига кирувчилар билан мактанди, фахрланди, маъносида тушунилади.
Ривоятдан маълум буладики, дузахга мутакаббир ва зуравон кимсалар киради. Жаннатга эса заиф, мискин ва камтар инсонлар киради. Бундан, мутакаббир кимсалар учун жаннатда жой йук, деган маъно келиб чикади.

عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الأَكْوَعِ أَنَّ رَجُلاً أَكَلَ عِنْدَ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِشِمَالِهِ فَقَالَ: كُلْ بِيَمِينِكَ قَالَ: لاَ أَسْتَطِيعُ قَالَ: لاَ اسْتَطَعْتَ مَا مَنَعَهُ إِلاَّ الْكِبْرُ قَالَ: فَمَا رَفَعَهَا إِلَى فِيهِ. رَوَاهُ مُسْلِمٌ وَالدَّارِمِيُّ وَأَحْمَدُ وَابْنُ حِبَّانَ.

     Салама ибн Акваъ розияллоху анхудан ривоят килинишича, бир киши Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам хузурларида чап кули билан таом еди. Шунда у зот: “Унг кулинг билан е!” дедилар. У: “Бунга кодир эмасман”, деди. Расулуллох: “Кодир булмай кол!” дедилар. Уни факат кибр тусиб турганди. Шундан сунг уша киши унг кулини огзига олиб боролмай колди (Муслим, Доримий, Ахмад ва Ибн Хиббон ривояти).
Расулуллох алайхиссалом хузурларида кибр килиш, у зот айтганларини икки килишнинг окибати мана шундай булади! Бу таом масаласидаги кичик бир холат. Мухим ишларда, шариатнинг асоси булган амалларда манманлик килиш кандай окибатларга олиб боришини тасаввур килиш кийин эмас.

عَنْ حَارِثَةَ بْنِ وَهْبٍ الْخُزَاعِيِّ قَالَ: سَمِعْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: أَلاَ أُخْبِرُكُمْ بِأَهْلِ الْجَنَّةِ كُلُّ ضَعِيفٍ مُتَضَعِّفٍ لَوْ أَقْسَمَ عَلَى اللهِ لأَبَرَّهُ أَلاَ أُخْبِرُكُمْ بِأَهْلِ النَّارِ كُلُّ عُتُلٍّ جَوَّاظٍ مُسْتَكْبِرٍ. رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ وَمُسْلِمٌ وَابْنُ مَاجَهْ وَأَحْمَدُ.

    Хориса ибн Вахб Хузоий розияллоху анхудан ривоят килинади: “Мен Набий соллаллоху алайхи ва саллам: “Сизларга жаннат ахлидан хабар берайми? Хар бир заиф ва заифхол саналгандир. Агар Аллохга касам ичса, юзага чикаради. Сизларга жаханнам ахлидан хабар бермайми? Хар бир купол, саркаш ва мутакаббирдир”, деб айтганларини эшитганман” (Бухорий, Муслим, Ибн Можа ва Ахмад ривояти).
Заиф одамларнинг жаннатга киришини “барча бечорахол одамлар жаннатга кирар экан”, деб тушунмаслик лозим. Балки жаннат ахлининг купчилиги заифлар, мискинлардан иборат булади. Жаннатга бойлар хам киради, куч-кувватлилар хам киради. Лекин жаннатийларнинг купчилик кисмини камбагаллар ташкил этади.
Ёлгиз камтарликнинг узи банданинг жаннатга кириш учун етарли эмас. Жаннатий булиш учун, аввало, имон ва солих амал керак. Ундан кейин макталган сифатлар хисобга утади. Имонсиз одамнинг хулку одоби жаннатга кириш учун камлик килади.

عَنْ فَضَالَةَ بْنِ عُبَيْدٍ عَنْ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنَّهُ قَالَ: ثَلاَثَةٌ لاَ تَسْأَلْ عَنْهُمْ: رَجُلٌ فَارَقَ الْجَمَاعَةَ وَعَصَى إِمَامَهُ وَمَاتَ عَاصِيًا وَأَمَةٌ أَوْ عَبْدٌ أَبَقَ فَمَاتَ وَامْرَأَةٌ غَابَ عَنْهَا زَوْجُهَا قَدْ كَفَاهَا مُؤْنَةَ الدُّنْيَا فَتَبَرَّجَتْ بَعْدَهُ فَلاَ تَسْأَلْ عَنْهُمْ وَثَلاَثَةٌ لاَ تَسْأَلْ عَنْهُمْ: رَجُلٌ نَازَعَ اللهَ عَزَّ وَجَلَّ رِدَاءَهُ فَإِنَّ رِدَاءَهُ الْكِبْرِيَاءُ وَإِزَارَهُ الْعِزَّةُ وَرَجُلٌ شَكَّ فِي أَمْرِ اللهِ وَالْقَنُوطُ مِنْ رَحْمَةِ اللهِ. رَوَاهُ أَحْمَدُ وَالْبُخَارِيُّ وَالْحَاكِمُ وَالطَّبَرَانِيُّ وَسَنَدُهُ صَحِيحٌ.

    Фазола ибн Убайд розияллоху анху Расулуллох соллаллоху алайхи ва салламдан ривоят килади: “Уч тоифа бор, улар хакида сурама: жамоатни тарк килиб, имомига осий булган ва шу холида улган киши, кочиб кетган ва шу холида улган чури ёки кул, эри уни тарк килган ва нафака билан таъминлаган, ундан кейин бегоналар учун зийнатланган аёл хакида сурама! Яна уч (тоифа) хакида сурама: Аллох азза ва жалла билан Унинг ридосини талашган киши. Зеро, У Зотнинг ридоси кибриё (улуглик), изори азизликдир. Аллохнинг амрида шубхаланган ва Аллохнинг рахматидан умидсиз булган киши (хакида сурама)” (Ахмад, Бухорий , Хоким, Байхакий ва Табароний ривояти. Ривоят санади сахих).
Бу хадисда мусулмонлар жамоасини тарк этиб, уларнинг рахбарига итоатсизлик киладиган, хожасидан кочиб кетган, эри йуклигида узига оро бериб, бегона эркакларга чиройли куринишга интиладиган хотин, кибр-хаво киладиган ва Аллохнинг амрига шубха билан караб, У Зот рахматидан ноумид буладиган кимса кораланмокда.

عَنْ جَابِرٍ أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: إِنَّ مِنْ أَحَبِّكُمْ إِلَيَّ وَأَقْرَبِكُمْ مِنِّي مَجْلِسًا يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَحَاسِنَكُمْ أَخْلاَقًا وَإِنَّ أَبْغَضَكُمْ إِلَيَّ وَأَبْعَدَكُمْ مِنِّي مَجْلِسًا يَوْمَ الْقِيَامَةِ الثَّرْثَارُونَ وَالْمُتَشَدِّقُونَ وَالْمُتَفَيْهِقُونَ قَالُوا: يَا رَسُولَ اللهِ قَدْ عَلِمْنَا الثَّرْثَارُونَ وَالْمُتَشَدِّقُونَ فَمَا الْمُتَفَيْهِقُونَ قَالَ: الْمُتَكَبِّرُونَ. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وَابْنُ حِبَّانَ وَالْبَيْهَقِيُّ وَالطَّبَرَانِيُّ وَسَنَدُهُ صَحِيحٌ.

     Жобир розияллоху анхудан ривоят килинишича, Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам: “Киёмат куни менга махбуброгингиз ва якинингиз хулклари чиройлиларингиздир. Киёмат куни мен учун ёкимсизрогингиз ва узок буладиганингиз сергап, (олди-оркасига карамасдан) куп вайсайдиганлар ва мутафайхиклардир”, дедилар. Шунда: “Эй Расулуллох, биз сергап ва куп вайсайдиганларни биламиз. Мутафайхиклар кимлар?” деб суралди. У зот: “Мутакаббирлардир”, деб жавоб бердилар (Термизий, Ибн Хиббон, Байхакий ва Табароний ривояти. Ривоят санади сахих).
Охиратда Расулуллохга якин буламан, деган киши хулкини чиройли килади. Киёмат куни Мухаммад алайхиссаломдан узок булиб колишни истамайдиган одам гап капиради, мутавозеъ булади. Зеро, кибр килиш, огзини тулдириб булар-булмас нарсаларни гапиравериш бандани анча кийин ахволга солиб куяди.

عَنْ أَسْمَاءَ بِنْتِ عُمَيْسٍ الْخَثْعَمِيَّةِ قَالَتْ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: بِئْسَ الْعَبْدُ عَبْدٌ تَخَيَّلَ وَاخْتَالَ وَنَسِيَ الْكَبِيرَ الْمُتَعَالِ بِئْسَ الْعَبْدُ عَبْدٌ تَجَبَّرَ وَاعْتَدَى وَنَسِيَ الْجَبَّارَ الأَعْلَى بِئْسَ الْعَبْدُ عَبْدٌ سَهَا وَلَهَا وَنَسِيَ الْمَقَابِرَ وَالْبِلَى بِئْسَ الْعَبْدُ عَبْدٌ عَتَا وَطَغَى وَنَسِيَ الْمُبْتَدَا وَالْمُنْتَهَى بِئْسَ الْعَبْدُ عَبْدٌ يَخْتِلُ الدُّنْيَا بِالدِّينِ بِئْسَ الْعَبْدُ عَبْدٌ يَخْتِلُ الدِّينَ بِالشُّبُهَاتِ بِئْسَ الْعَبْدُ عَبْدٌ طَمَعٌ يَقُودُهُ بِئْسَ الْعَبْدُ عَبْدٌ هَوًى يُضِلُّهُ بِئْسَ الْعَبْدُ عَبْدٌ رَغَبٌ يُذِلُّهُ. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وَالْحَاكِمُ وَالْبَيْهَقِيُّ وَسَنَدُهُ ضَعِيفٌ.

      Асмо бинти Умайс Хасъамия розияллоху анходан ривоят килинишича, у Расулуллох соллаллоху алайхи ва саллам шундай деганларини эшитган экан: “(Уз нафсидан) ажабланган ва кибрланган, Улуг Олий Зотни ёдидан чикарган банда кандай хам ёмон! Кибру хаво килиб, хаддидан ошган, Буюк Жабборни (яъни, Аллохни) унутган банда кандай хам ёмон! Гафлатга ботиб, уйин-кулгуга берилиб, кабрлар ва чиришни унутган банда кандай хам ёмон! Исён-зулм килган, тугёнга кетган, бошланиш ва тугашни унутган банда накадар ёмон! Дин билан дунёни талаб килган банда накадар ёмон! Динни шубхалар билан алдаган (булгаган) банда кандай хам ёмон! Таъма ундан голиб келган банда накадар ёмон! Хавойи нафси залолатга бошлаган банда накадар ёмон! Хирс (ёки умид) уни йулдан оздирган банда кандай ёмон!” (Термизий, Хоким ва Байхакий ривояти. Ривоят санади заиф).
Мутакаббир кимсанинг калбида Аллохдан куркиш хиси булмайди. Агар унда такво булганида, кибрланмаган, Аллохнинг улуглигини хис килиб, узини хокисор тутарди, камтар буларди.

Яна маълумот

pogudx662lujp78dq

Тугилган кун табрикотлари 2023

Киска, узок, ихчам, расмли тугилган кун хабари ва енг яхши табрик сузлари Тугилган кун мухим …