Главная / Маданият / Исломда динлараро багрикенгликка булган эътибор ва унинг жамият хаётида тутган урни

Исломда динлараро багрикенгликка булган эътибор ва унинг жамият хаётида тутган урни

zarnigor-mirzaeva«Куп миллатли Ватанимизда бугунги кунда ислом дини вакиллари билан бир каторда турли диний конфессия вакиллари ёнма – ён яшаб, хамкорлик килиб келаётгани «барча динларнинг мохияти эзгулик ва яхшиликка хизмат килишдан иборатдир», деган кухна хакикатнинг яна бир тасдигидир».

Ислом Каримов

Ислом дини азалдан инсониятга асл мурувватни, диндошларига, хатто гайримуслимларга хам эхтиром хамда багрикенглик билан муносабатда булишни ургатиб келган ва келмокда. Маълумки, Ислом узидан аввалги самовий динлар (яхудийлик, насронийлик)ни шунчаки хурмат килиш билан чекланмай, уша дин вакиларига чексиз мурувватлар курсатган. Уларнинг хак – хукукларини шариат конунлари билан мустахкамлаб куйган. Маданият ва анъаналарига эхтиром билан караган. Асрлар давомида бу коидаларга амал килиб яшаган мусулмонлар бир – бирларига ва хатто ораларида яшайдиган ажнабийларга, ахли зиммага хам мурувватнинг мислсиз намуналарини курсатиб, бутун инсониятга ибрат булишди.

Чунки бу Аллох таолонинг амри хамда Расулининг умматга берган курсатмаси эди. Аллох таоло мархамат килади: «Эй муминлар, бирон кавмни ёмон куришингиз хаддингиздан ошишингизга олиб келмасин!» (Моида, 2), «Ва барчаларингиз Аллохнинг арконини (Куръонни) махкам тутингиз ва (фирка-фиркаларга) булинмангиз!» (Оли – Имрон, 103), «…Ораларингизда ахду паймон булган кавмга келиб кушилган ёки сизлар билан урушиш хам, узларининг кавми билан урушиш хам жонига тегиб, олдингизга келган кимсаларга (тегмангиз!)»(Нисо, 90).

Расулуллох соллаллоху алайхи ва салламдан ривоят килинган хадисда эса: «Халкнинг барчаси Аллохнинг измидадир. Уларнинг Аллохга махбуброги Унинг ахлига (яъни Аллохнинг бандаларига) наф берувчирогидир», дейилган (Баззор ривояти). «Ким ахли зиммага бирор захмат етказса, киёмат куни мени узининг душмани сифатида куради» (Ахмад ибн Ханбал, «Муснад»).

Мурувват, диний багрикенглик Исломнинг тамал тоши булиб, у эътикод ва динлар тарихидаги бир янгилик эди. Ислом илк давриданок собик динларга хеч кандай тазйик утказмади, турфа хил мазхаб ва мафкураларга карши таассуб килмади. Ислом илк кунларданок диний багрикенгликнинг оламшумул шиорларини уртага бошлади: «Барча самовий динлар бир манба, бир булокдан сув ичади, хамма пайгамбарлар биродардирлар, рисолатда улар уртасида хеч кандай афзаллик йук, эътикодга, динга мажбурлаш мумкин эмас, илохий диёнатларнинг барча ибодатхоналари химоя ва мудофаа килиниши керак, динлардаги ихтилофлар котиллик ва адоватларга сабаб булмаслиги, яхшилик, силайи рахмдан тусмаслиги лозим» ва хоказолар.

Тарихдан шу нарса маълумки, кайси жамият хаётида диний багрикенглик тамойиллари уз ифодасини топса, уша жамиятда узаро хурмат ва самимият карор топиб, барча инсонлар тинч ва осойишта хаёт кечирадилар. Тинчликсиз тараккиёт ва фаровонлик булмагани каби, диний багрикенгликсиз тинчлик баркарор булмайди. Шунинг учун хам инсоният Ер юзида хаёт кечиришни бошлагандан буён багрикенглик тамойилларига амал килиб яшашга эхтиёж сезади.

Ислом таълимотида диний багрикенгликка алохида эътибор берилган. Ислом узининг илк давридаёк багрикенглик дини сифатида намоён булди. Нима учун? Чунки Ислом таълимоти муминга банда сифатида уз яратувчиси булмиш Аллохга нисбатан кандай эътикодда булиши кераклигини, шу билан бирга Аллох яратган барча нарсалар, шахснинг узи хам Яратганнинг мулки эканлигини доимий хис килиб туришини ургатади. Шу сабабли мусулмон киши атрофдагиларга кандай муносабатда булиш кераклигини англайди ва улар билан дин талаби даражасида муомала килиш учун Куръони карим ва Расуллулох соллаллоху алайхи васалламнинг хадиси шарифларига мурожаат килади. Мазкур икки дастур оркали мумин киши Аллох билан банда уртасидаги, ота – она ва фарзанд, кавму кариндош, куни – кушни, хамкасблар орасидаги, узи яшаётган жамиятдаги турли дин ва миллатга мансуб кишилар билан, хатто, атрофидаги табиат, хайвонот оламига нисбатан кандай муносабатда булиши кераклигини билиб олади.

Бундан ташкари, Ислом тарихидан багрикенгликнинг юксак куринишига намуна була оладиган мисолларни куплаб келтиришимиз мумкин. Жумладан, Пайгамбар соллаллоху алайхи ва саллам Мадинага хижрат килганларидан сунг у ердаги яхудийлар билан ахднома тузиб, тинч-тотув ва жамият манфаати учун хамкорлик килиш асосларини белгилаб, унга амал килиб яшадилар.

Шунингдек, Хайбар газотида мусулмонларга улжа тушган нарсалар ичида Тавротдан бир канча сахифалар хам борди. Яхудийлар келиб Расулуллох соллаллоху алайхи ва салламдан уша сахифаларни кайтариб беришни талаб килдилар. Пайгамбар соллаллоху алайхи ва саллам уларни яхудийларга кайтариб беришга амр килдилар. Зеро бошка дин вакилларининг кадриятларини эъзозлаш ислом динининг гузал ахлокларидандир. Шунинг учун яхудийлар учун мукаддас хисобланган сахифаларга заррача зиён етказилмай узларига кайтарилди. Бу вокеалар Исломдаги диний багрикенгликнинг ёркин далилидир.

Имом ал – Вокидий ва Ибн Асокир Абдуллох ибн Абу Худрад ал – Асламийдан ривоят киладилар: «Умар ибн Хаттоб розияллоху анху билан Жобияга келдик. У ахли зиммадан бир чолнинг таом тиланиб юрганини куриб колиб, унинг кимлигини суради. «У ахли зиммадан, ёши улгайиб, заифлашиб колган», дейилди. Умар унинг зиммасидаги жизяни бекор килди. Кейин: «Ундан жизя олиб, заифлашган чогида таом тилантириб куйдингизми?!» деб, Байтул – молдан ун дирхам нафака жорий килди. Унинг оиласи бор эди».

Абу Убайда ва Ибн Занжавайх ривоят киладилар:«Умар розияллоху анху бир кари зиммий чолнинг масжид эшиги олдида тиланиб турганини куриб колди ва: «Сенга нисбатан инсоф килмабмиз. Ёшлигингда сендан жизя олибмиз. Катта булганингда сени зое килибмиз», деди. Сунгра Байтул – молдан унга етарли маош жорий килди».

Имом Молик Куфа ахлидан булган бир кишидан ривоят килади:«Умар ибн Хаттоб розияллоху анху узи юборган бир лашкар омилига: «Менга етган хабарга кура, сизлардан баъзи кишилар ажам кофирни кувар экан. У токка чикиб беркинса, «наметарс» (куркма), дер экан. Лекин тутиб олгач, улдирар экан. Аллохга касамки, менга ким ушандок килгани хакида хабар этса, албатта, унинг буйнини чопаман», деб мактуб ёзди».

Мана шундай диний багрикенглик намуналарини юртимизда яша бутган буюк аждодларимиз хаётида хам куплаб куришимиз мумкин. Айримларини мисол тарикасида келтирадиган булсак, буюк саркарда Амир Темур бобомизнинг кушини ичида яхудий ва яна бошка динга мансуб аскарларни хам хизмат килиши ёки Сохибкироннинг угилларидан Мироншох уша пайтдаги Франция, Испания ва Англия каби давлатлар билан дипломатик алокалар учун масъул этиб тайинлангани фикримизнинг тасдигидир. Хиндистон халки бугунги кунгача Захириддин Мухаммад Бобур ва унинг авлодларини хурмат билан ёдга олади. Сабаби бобурийлар давлатни диний багрикенглик асосида бошкарган эдилар.

ХIХ асрда Россиянинг марказий минтакаларидан юртимизга мажбурлаб кучирилган дехконлар ночор ахволга тушиб колганда халкимиз уларга хар томонлама ёрдам курсатган. Уша давр вокеаларини курган Леромонах Харитон «махаллий ахоли ночор кучманчиларга рахмдиллик билан муносабатда булдилар, бусиз уларнинг купчилиги очлик ва мухтожликдан халок булиб кетар эди», – деб гувохлик берган.

Ёки иккинчи жахон уруши йилларида юртимизга кучирилиб келтирилган турфа хил миллат вакилларидан иборат ахолига бошпана бериб, уларнинг ичидаги етим болаларни халкимиз уз фарзандларидек багрига босиб, тарбиясига олганини ва уларни етук инсонлар килиб камолотга етказгани, жамиятимизга такдим этганини яхши эслаймиз. Вахоланки, уларнинг аксари бошка дин вакиллари хисобланарди.

Динлараро багрикенглик гояси нафакат диндорларнинг, балки, бутун жамият аъзоларининг эзгулик йулидаги хамкорлигини назарда тутади хамда тинчлик ва баркарорликнинг мухим шарти хисобланади. Азал-азалдан юртимизнинг йирик шахарларида масжид, черков ва синагогалар уз ибодатчиларига эмин-эркин хизмат курсатиб келгани, тарихимизнинг огир синовли дамларида хам диний асосда можароларнинг чикмаганлиги халкимизнинг динлараро багрикенглик борасида улкан тажрибага эга эканлигидан далолат беради. Шу боисдан хам Узбекистонда том маънода диний багрикенгликнинг юксак анъаналарига амал килинаётгани жахон хамжамияти томонидан эътироф этилмокда.

Президентимиз таъбири билан айтсак, “Бугун мана шундай хавфли, тахликали, ута нотинч бир даврда жахон молиявий инкирози хали – бери давом этаётган бир пайтда эл – юртимиз нимаики натижаларни кулга киритган булса, буларнинг барчаси юртимизда тобора мустахкам булиб бораётган тинчлик ва осудалик, миллатлар, динлар ва фукаролараро тотувлик ва ахиллик, бир – биримизга хурмат ва эхтиром хисобидан десак, уйлайманки, хеч кандай хато булмайди”.

Дархакикат, хар бир инсон, бутун жамият узаро муносабатларни халкларнинг турли – туман урф – одатлари, маданияти ва кадриятларини тан олган холда багрикенглик асосига куриши зарур. Зеро, тинч – тотувлик, багрикенглик тараккиёт гаровидир.

Мирзаева Зарнигор
Хадичаи Кубро аёл – кизлар урта махсус ислом билим юрти
3 – курс талабаси

Яна маълумот

pogudx662lujp78dq

Тугилган кун табрикотлари 2023

Киска, узок, ихчам, расмли тугилган кун хабари ва енг яхши табрик сузлари Тугилган кун мухим …