Главная / Маданият / Инсон умри бебахо неъмат

Инсон умри бебахо неъмат

soatСухбатимиз инсон умри, шу умрдан унумли фойдаланиш ва касб-кор килиш хакида экан, аввало шуни айтиш лозимки, умр инсониятга берилган энг бебахо неъматдир. Инсоннинг яратилиши, хаёт кечириши ва охир окибат дорулфанодан дорулбакога рихлат килиши Аллох томонидан жорий килиб куйилган узгармас конундир. Хуш, инсонга умр узи нима учун берилади, инсон бу хаётда кандай ишларни амалга ошириши керак, деган саволлар тугилиши табиийдир. Ушбу саволларга жавобан Хак таборака ва таоло Куръони Каримнинг Мулк сурасида шундай деган:

“У (Аллох) сизларнинг кай бирингиз яхширок амал килишингизни синаш учун улим ва хаётни яратган зотдир ”.

Ушбу ояти каримадан инсон умри бекорга берилмагани, уни худа-бехуда ишлар, кайфу сафо ва бекорчилик, дангасалик ва тамбаллик билан зое килиш учун эмас, балки, хайрли амаллар, фойдали ишлар, элу юртга манфаат келтирадиган хамда охират учун захира буладиган буюк ишларни амалга ошириш учун берилган кимматли фурсат экани ойдинлашади.
Инсон умри чекланган. У маълум йиллар, маълум ойлар, кунлар, соатлар, дакикалар, борингки, маълум лахзалардан иборат. Шундай экан, утаётган хар бир онимизнинг кадрига етмасак, вакт хамиша бизнинг зараримизга ишлайди. Машхур тобеъинлардан Хасан Басрий хазратлари: “Эй одам боласи, сен маълум кунлардан иборатдирсан. Сен учун бир кунинг кетиши бир кисминг, бир булагинг кетиши демакдир”, деган эканлар.
Вакт мусулмонлар хаётида энг ахамиятли масалалардан биридир. Вакт хаёт демакдир. Утаётган хар дакика-ю сония, соат, кун, инсон умрининг улчовидир. Вакт шундай маблагки, уни эртанги кунга гамлаб куйиш мумкин эмас. Куръони Каримда вактнинг бебахо ва кадрига етиш лозим булган улуг неъмат эканига ошкора ёки зимдан далолат килувчи куплаб ишоралар бор. Аллох таоло вактнинг булаклари ва ажралмас кисми булмиш кеча ва кундузга касам ичади. Тонгга, чошгох вактига касамёд килади. Масалан, Лайл (тун) сурасида “Борликни уз зулмати билан ураб келаётган кечага касам”, Зухо сурасида “Чошгох вактига касам”, дея мархамат килади. Гохида эса тугридан-тугри вакт-замонга касамёд килиб, “Замонга касамки, инсон зоти зиёндадир”, дейди. Муфассирлар сузига кура, Аллох таоло Уз бандалари ва махлукотларидан бири билан касам ичса, бу касам ичилаётган у ёки бу мавжудотнинг буюклигига ва кадри баландлигига ишора килиш билан бир каторда касамдан сунг айтиладиган нарсанинг хам юксак ахамиятга молик эканлигини билдиради.
Пайгамбар алайхис-салом суннатларида хам вакт киймати алохида таъкидланади. Муоз ибн Жабал розияллоху анхудан ривоят килинади: Пайгамбаримиз саллаллоху алайхи ва саллам мархамат килиб дедилар: “Банда киёмат куни турт нарсадан суралмагунча, бир кадам хам олдинга силжий олмайди. Бу саволлардан биринчиси – умрини нима билан утказгани, иккинчиси – ёшлик даврида нима билан машгул булгани, учинчиси – мол-дунёни кай йусинда (халол йул биланми ёки харом йул биланми) топгани ва нималарга сарфлагани, туртинчиси – урганган илмига кандай амал килгани (хакида суралади)” (Баззор ва Табароний ривояти).
Инсон умрининг хар бир давридан умумий равишда, ёшлик давридан эса, узига хос шаклда суралади. Ёшлик-йигитлик умрнинг бир булаги, лекин унинг бошка даврлардан ажралиб турувчи узига хос ахамиятли тарафи бор. У хаёти гайрату шижоатга, уткинчи максадга тула ёшдир. Ёшлик икки заифлик – гудаклик ва кексалик орасидаги жисмоний кувватга тулишган бир даврдир. Рум сурасининг 54-оятида бундай дейилади: “Аллох шундай зотдирки, У сизларни ночор нарсадан (яъни, бир томчи сувдан) яратди, сунгра (сизлар учун) ночорликдан кейин куч-кувват (пайдо) килди, сунгра куч-кувватдан кейин яна заифлик ва кариликни (пайдо) килди…”
Кишининг гудаклиги заиф булган давридир. Кексалиги хам заифлик даври. Демак, уртада оз муддатга ёшлик-йигитлик деб аталмиш куч-кувватли давр берилар эканки, унинг кадрига етиш, бу оз муддатни яхши ишларга сарфлаш, халол касб-кор килиш, илм олиш, фарзандларини келажакда элу юртига хизмат киладиган, жамиятга манфаат келтирадиган олим, фозил, хунарманд, тадбиркор, солих кишилар булиб вояга етишларини таъминлашга харакат килиш максадга мувофикдир.
Набий алайхис-салом мархамат килиб дедилар: “Икки буюк неъмат борки, куп одамлар улар борасида алданиб коладилар. Улар сиххат-саломатлик ва буш вактдир”.  Ушбу муборак хадисда саломатлик билан вакт неъматининг ахамияти жуда гузал шаклда, ута балогатли тарзда баён килинган. Араб тилидаги “габн” сузи “алданиб колиш, чув тушиб колиш” маъноларини англатиб, у аслида тижорат ва олди-сотдига тааллукли суз хисобланади. Тожирлар уз сармояларини эътиборсизлик билан нобоп нарсаларга ишлатиб куйсалар, чув тушадилар, алданадилар. Худди шунга ухшаб вакт билан саломатлик хам дунё тижоратхонасига келган инсон сармояси экан. Шу боис, хам хадисда бу икки нарсада куплар алданиб колиши, чув тушиши хабар берилмокда. Мазкур хадисдан келиб, чикиб, Аллома Муновий хазратлари хар бир инсонни тижоратчига, саломатлик билан буш вактни эса сармояга ухшатган эканлар. Инсон кулидаги саломатлик ва буш вакт аталмиш сармоясини чиройли тадбир билан тасарруф килса, фойда куради. Акс холда чув тушади.
Лекин, афсуски, инсон боласи куч-кувватга тулиб, сог-саломатлиги яхши пайтида умрининг кадрига етмайди. Дунёнинг хамма ишларига бемалол улгурадигандек юраверади. Алишер Навоий бобомиз ибораси билан айтганда “Умр гулшанининг бахори” ва “хаёт шабистонининг нахори”ни кечираётган ёшлик йиллари завк-шавклари фаввораси жушкинлигидан киши умр бахори ва унинг мунаввар тонги жуда тез утиб кетганини пайкамай хам колади.

Одилхон кори Юнусхон угли

Тошкент шахар Шайхонтохур туман бош имом – хатиби 

 

Яна маълумот

pogudx662lujp78dq

Тугилган кун табрикотлари 2023

Киска, узок, ихчам, расмли тугилган кун хабари ва енг яхши табрик сузлари Тугилган кун мухим …