Главная / Жамият / Эркин Вохидов

Эркин Вохидов

“Мана бир неча ун йилдирки, биз дилбар бир шеъри- ятнинг муаттар хавосидан бахраманд булиб келаётирмиз. Бу Эркин Вохидов шеъриятидир, – деб ёзади шоир Абдул­ла Орипов “Суз сехри” маколасида”. – Она тилимиздаги ипакдек майин, камалакдек ранг-баранг, гоят нозик лутф, беозор кочиримлар, гох хазин, гох самимий табассум уйготувчи ташбехдар, уткир хулосалар – булар бари улкан шоиримизнинг каламига мансуб бетакрор фазилатлардир. Мен Эркин Вохидовни шеъриятда узига хос сехр сохиби деб биламан…”.

erkin-vohidovХозирги давр узбек шеъриятининг порлок юлдузла- ридан бири истеъдодли шоир Эркин Вохидов 1936 йил 28 декабрда Фаргона вилоятининг Олтиарик туманида тугилган. Эркин Вохддовлар оиласи 1945 йилда Тошкентга кучиб келгач, булгуси шоир шу ерда урта маълумот олади. 1960 йилга келиб, у ТошДУнинг филология факультетини тамомлади, сунгра иш фаолиятини аввал “Ёш гвардия” нашриётида, сунг Гафур Гулом нашриётида давом эттирди.

У адабиётимизнинг кутлуг даргохига урта мактаб кучогидалигидаёк узининг бегубор, мазмундор шеърлари билан кириб келган. Шоир Гайратий рахбарлик килган адабий тугаракларда пишган, чиниккан. Унинг биринчи шеърий туплами – “Тонг на- фаси” (1961) номи билан босилиб чиккан. Шундан буён шоирнинг уттиздан ортик шеърий мажмуалари уз укувчисига етиб борди. Жумладан, шоирнинг “Кушикларим сизга” (1962), “Юрак ва акл” (1963), “Менинг юлдузим” (1964), “Мухаббат” (1976), “Тирик сайёралар” (1978), “Рухлар исёни” (1979), “Шаркий киргок” (1982), “Кела- жакка мактуб” (1983), “Бедорлик” (1985), икки жилдли сайланма (“Мухаббатнома” ва “Садокатнома”, 1986), “Куй авжида узилмасин тор” (1991), “Яхшидир аччик хакикат” (1992) каби тупламлари китобхонларга манзур булди. Шоир “Ёшлик де- вони” (1968)да мумтоз узбек адабиётининг энг яхши анъаналарини давом эттирган. Эркин Вохидов бир катор ажойиб драматик достонлар ва драмалар муаллифи сифа- тида хам маълум ва машхурдир. Шоирнинг “Рухлар исёни”, “Истанбул фожеаси ” каби достонлари узининг бадиий баркамоллиги билан ажралиб туради. Унинг “Ол- тин девор”асари куп йиллардан буён Хамза номли театр сахнасидан тушмай келади.

Эркин Вохидов оташин публицист ва адабиётшунос сифатида хам самарали ижод килиб келмокда.Унинг “Шоиру, шеъру, шуур” китоби шундан далолат бера- ди. С.Есенин, Л.Украинка, М.Светлов., А.Блок, Р.Хамзатов, С.Капутикян каби ис­теъдодли шоирларнинг шеърларини уз она тилида сузлата олди. Унинг таржима сохасидаги махорати буюк немис шоири Гётенинг “Фауст”асари таржимасида (1974) юкори чуккига кутарилди.Эркин Вохидов “Буюк хизматлари учун” ордени сохиби (1997). Хамза номидаги Узбекистон Давлат мукофоти лауреата (1983). Узбекистон халк шоири (1987), Узбекистон Какрамонидир (1999).

ТОНГ ЛАВХАСИ

Уфкларга куйиб гулдаста,

Тог ортидан кутарди-да бош,

Пастга бокди чуккидан аста Олтин калам тутган бир наккош.

Хар нуктага сайкал бериб у, Водий узра чизди зар лавха. Сунг Куёш деб имзо чекди-ю, Тонготар деб куйди сарлавха.

УЗБЕГИМ

Касида

Тарихингдир минг асрлар

Ичра пинхон, узбегим,

Сенга тенгдош Помиру

Оксоч Тиёншон, узбегим.

Суйласин Афросиёбу

Суйласин Урхун хати,

Кух.на тарих шодасида

Битта маржой, узбегим.

Ал Беруний, Ал Хоразмий,

Ал Фороб авлодидан,

Асли наели балки Узлук,

Балки Тархон, узбегим.

Утдилар шурлик бошингдан

Уйнатиб шамширларин

Неча хокон, неча султон,

Неча минг хон, узбегим.

Тогларинг тегрангда гуё Бугма аждар булди-ю,

Икки дарё – икки чашминг, Чашми гирён, узбегим.

Кайсари Рум найзасидан

Багрида дог узра дог,

Чингизу Боту тигига

Кукси калкон, узбегим.

Ёгди турт ёндин асрлар

Бошингга тийри камон,

Умри курбон, мулки торож,

Юрти вайрон, узбегим.

Давр зулмига ва лекин

Бир умр бош эгмадинг,

Сен – Муканна, сарбадор – сен, Эрксевар кон, узбегим.

Сен на зардушт, сен на буддий, Сенга на оташ, санам,

Одамийлик дини бирла

Тоза имон, узбегим.

Маърифатнинг шуъласига Талпиниб зулмат аро,

Кузларингда окди тунлар Кавкабистон, узбегим.

Тузди-ю Мирзо Улугбек Курагоний жадвалин,

Сирли осмон токига илк – Куйди нарвон, узбегим.

Мир Алишер наърасига

Акс-садо берди жахон,

Шеърият мулкида булди Шоху султон, узбегим.

Илму шеърда шоху султон, Лек такдирига кул,

Уз элида чекди гурбат, Зору нолон, узбегим.

Мирзо Бобур – сен, фигонинг Солди олам узра ут,

Шох Машраб кони сенда Урди тугён, узбегим.

Шеъриятнинг гулшанида Сулди махзун Нодира,

Сийм танни ювди куз ёш, Кумди армон, узбегим.

Ииглади фуркатда Фуркат

Хам мукимликда Мукийм, Нолишингдан Хинду Афгон

Килди афгон, узбегим.

Тарихинг битмакка, халким, Мингта Фирдавсий керак,

Чунки бир бор чеккан охинг Мингта достон, узбегим.

Ортда колди кухна тарих, Ортда колди дард, ситам,

Кетди вахминг, битди захминг, Топди дармон, узбегим.

Булди осмонинг чарогон

Толе хуршиди билан,

Булди асрий тийра шоминг Шуъла афшон, узбегим.

Мен Ватанни бог деб айтсам, Сенсан унда битта гул,

Мен Ватанни куз деб айтсам, Битта мужгон, узбегим.

Фахр этарман, она халким, Кукрагимни тог килиб,

Кукрагида тог кутарган

Таити дехкон, узбегим.

Узбегим деб кенг жахонга Не учун мадх, этмайин!

Узлигим билмокка даврим Берди имкон, узбегим.

Мен буюк юрт углидурман, Мен башар фарзандиман,

Лек аввал сенга булсам Содик углон, узбегим.

Менга Пушкин бир жахону Менга Байрон бир жахон,

Лек Навоийдек бобом бор, Кукси осмон, узбегим.

Кайга бормай бошда дуппим, Гоз юрарман, гердайиб,

Олам узра номи кетган Узбегим жон, узбегим.

Бу касидам сенга, халким, Ок суту туз хурмати, Эркин углингман, кабул эт, Узбегим, жон узбегим.

Савол ва топшириклар:

  1. Эркин Вохидов сизга танишми? Унинг кайси асарларини укигансиз?
  2. “Тонг лавхаси“ шеърининг

Пастга бокди чуккидан аста Олтин калам тутган бир наккош” мисраларидаги бадиий воситаларни аникланг.

  1. “Тонг лавхаси” шеъридан фойдаланган холда, шу номли эссе ёзишга харакат КИЛИНГ.
  2. Шеърдаги “имзо” сузига охангдош сузлар топиб, адабиёт дафтаринизга ёзинг.
  3. “Касида” жанри хакида кандай маълумотга эгасиз?
  4. “Суйласин Афросиёбу суйласун Урхун хати” мисраларини изохданг.
  5. “Икки дарё – икки чашминг” мисрасидаги бадиий воситани аниклаб маъносини изохданг.
  6. Касидадаги мумтоз адабиёт вакиллари номлари кайд этилган мисраларни шархдаб укинг.
  7. Талмех шеърий санъати кулланган мисраларни аникланг ва тахдил килинг.
  8. “Мен Ватанни бог деб айтсам” деб бошланувчи банддаги мисраларни изохдаб беринг. Бадиий воситаларни аникланг.
  9. Касидадаги “башар” сузининг синонимларини аниклаб, дафтарингизга ёзинг.
  10. Шеърдаги тажнис – омоним сузларнинг маъноларини аникданг ва дафтарингизга ёзинг.
  11. Шеърда узбек халки тарихига оид кандай маълумотлар бор? Тартиби билан айтишга урининг?
  12. Касида кайси хофиз томонидан кушик килиб айтилган?

КАМТАРЛИК ХАКИДА

Гарчи шунча магрур турса хам,

Пиёлага эгилар чойнак.

Шундай экан, манманлик нечун, Кибру х.аво нимага керак?

Камтарин бул, хатто бир кадам,

Утма гурур остонасидан.

Пиёлани инсон шунинг-чун, Упар доим пешонасидан.

САДОКАТ

Кекса карагайнинг

Илдизин очиб,

Тортдилар куш аркон солиб белидан.

Лекин у тупрокка панжасин санчиб,

Сира кузгалмасди

Унган еридан…

Никоят, гурс этиб ерга кулади,

Бутаб, сунг кутариб кетдилар, бирок -У уз панжасида олиб жунади Яшаган еридан Бир сиким тупрок.

* * *

Каро кошинг, калам кошинг, Кийик кайрилма кошинг, киз. Килур катлимга касд кайраб – Килич котил карошинг, киз.

Кафасда калб кушин кийнаб,

Канот кокмокка куймайсан.

Караб куйгил киё, Калбимни киздирсин куёшинг, киз.

Савол 

  1. Шоирнинг “Камтарлик хакида” кичик шеърининг машхурлик даражаси нимада деб уйлайсиз?
  2. Шеърдаги ухшатиш ва истиораларни аникланг.
  3. Шеърда рамзий тимсоллар борми? Уларнинг урнини аникланг ва изохданг.
  4. “Камтарлик нима?” мавзусида эссе ёзишга харакат килинг.
  5. Сиз садокатни кандай тушунасиз?
  6. “Садокат” шеъридаги поэтик образ – карагайнинг садокатини кандай бахолайсиз?
  7. “У уз панжасида олиб жунади Яшаган еридан Бир сиким тупрок” мисраларини изохланг ва мушохада килинг.
  1. “К” харфи билан бошланувчи сузлар воситасида ёзилган шеърга муносабатингиз кандай?
  2. “Котил караш” бирикмаси кайси бадиий тасвир воситаси хисобланади? Мазмунини изохлаб беринг.
  3. Мисрадаги “киё” сузига охангдош сузлар топинг ва дафтарингизга ёзинг.

ДУСТ БИЛАН ОБОД УЙИНГ

Дуст билан обод уйинг,

Гар булса у вайрона хам,

Дуст кадам куймас эса,

Вайронадир кошона хам.

Интизор хар уй кадрдон

Дилкушолар базмига,

Гар оёк куйса кабохат

Ииглагай остона хам.

Яхши дустлар даврасида Очилурсан \ар замон,

Куркни шода ичра топгай Марварид, дурдона хам.

Сурма мендан, ким дилоро, Дустми ё жонона деб,

Дуст менинг кунглимдадир, Жонимдадир жонона хам.

Кочма ростгуй дустларнинг Кохишу озоридан,

Кадди рост шамнинг тилидан Уртанур парвона хам.

Дуст кидир, дуст топ жахонда,

Дуст юз минг булса оз,

Куп эрур бисер душман

Булса у бир дона хам.

Ким сенга хамроз эмасдир, Богараз деб уйлама,

Гохи душманлик килурлар

Кул сикиб дустона хам.

Дусти содик йук экан деб Уртаниб куйма ва лек,

Мехр уйин кенг очсанг, Эркин, Дуст булур бегона хам.

РАШКИМ

Сени ётлар тугул хатто Килурман рашк узимдан хам,

Узокрок термулиб колсам

Булурман гаш кузимдан хам,

Кузим ёнгай сенга наргис

Кузин тикса чаманларда,

Яширмам, лолага рашким

Аён булгай юзимдан хам.

Дегайларки, чаросу

Ол гилос олмиш лабингдан ранг, Лабинг тегса хасад килгум

Гилос бирлан узумдан хам.

Сени жоним дедам ёлгиз,

Сени калбим дедим танхо,

Чимирдинг кош, пушаймонман

Купол айтган сузимдан хам.

Висол онида куз очса,

Не тонг, тонгдан кунгилда ранж, Жудо килгай мени ой юз,

Хумор куз юлдузимдан хам.

Сенга ун туртда богландим,

Хануз Эркин булолмас дил, Узим догман, акд кирмас

Тузимсиз уттизимдан хам.

УЧ БАЛОДАН САКЛАСИН

Уч балодан сакласин

Чархи балокаш булмасин,

Дуст мехрсиз, дардсиз улфат,

Ёр жафокаш булмасин.

Дил агар пайванд эрурса

Не жафо чекмас фирок,

Хеч кунгил севган кунгил

Ёнида яккаш булмасин.

Севги барку оташида

Уртанишни гам демам,

Ошикона бу дилим

Бебарку оташ булмасин.

Киркта жоним булса хар бир

Кокилингга бир пилик,

Толасига узгаларнинг

Кунгли чирмаш булмасин.

Неки дард бор, неки кулфат

Бу жахоннинг кунжида,

Мен булай юз минг гирифтор,

Лек махдаш булмасин.

Мен ёник калбимни тутдим Сенга кафт узра куйиб,

Ол уни, уйнаб ва лекин

Утга ташлаш булмасин.

Ёрни офтоб дединг, Эркин,

Куймагин хижронида

Офтоб гох беркинур, Бундан дилинг гаш булмасин.

Савол ва топширикрар

  1. Нима учун Эркин Вохидов кухна шеърий шакл – арузга мурожаат килди?
  2. Аруз вазнида яратилган шеърларининг мавзу кулами ва лирик кахрамони хакида фикр юритинг.
  3. “Дуст билан обод уйинг” газалида кулланилган шеърий санъатларни белгиланг ва тахдил килинг.
  4. Дуст кидир, дуст топ жахонда.

Дуст юз минг булса оз,

Куп эрур бисёр душман.

Булса у бир дона хам.

мисраларини сиз кандай тушунасиз?

  1. “Рашким” газалида муболага санъатидан фойдаланилган мисраларни топинг ва тахдил килинг.
  2. Шоир “Уч балодан сакласин” газалида уч бало деб нималарни курсатди?
  3. Эркин Вохидов газаллари асосида яратилган кайси кушикларни биласиз?
  4. Газаллардан бирини ёд олинг.
  5. Берилган мазкур уч газал арузнинг кайси бахри ва вазнида битилган? Буни 9-, 10- синфлардаги билимларингиз асосида аникланг

Газалларни вазн охангида укишга харакат килинг.

Яна маълумот

KgnbIrJHVQVn3UM-bvT09b_d6I0v9LRi

Инглизчани биладиган маълимлар чикяпти, лекин дарс беришни билмайди” – IELTS’дан 12 йилдан бери дарс бераётган педагог билан сухбат

“Инглиз тилини урганиш мен учун эмас экан”. “Хар доим янгидан бошлайман ва яна ташлаб куяман”. …