Главная / Маданият / Атов гаплар

Атов гаплар

Куйидаги гапларни укинг, хар бир гапни чегараланг, тиниш белгиларини куйинг.

  1. Киш изгирин шамол куз очишнинг имкони йук кимдир бошини алланима билан ураб олиб хоргин кадам ташлаб борарди.
  2. Туман куюк кора туман икки кадам нарини илгаб булмайди. (М.М.)
  3. Хужанд кургони шахар дарвозаларидан бирининг ички томондан куриниши тонг палласи дарвозабон ва сокчилар гимирлашиб колишган шахар жонланиб келмокда. (К.М.)
  4. Кеч водийга коронгилик чуккан. (О.Ё.)

Юкорида асардан келтирилган парчалардаги Киш. Из- гирин шамол. Туман. Куюк кора туман. Хужанд кургони. Шахар дарвозаларидан бирининг ички томондан куриниши.

Тонг псишаси. Кеч каби суз ва суз бирикмалари мустакил гап булиб хисобланади. Бундай гаплар атов гаплар саналади. Атов гапларда фикрнинг тугаллиги оханг оркали ифодала- нади. Бу турдаги гапларда оханг биринчи даражали ахами- ятга эга. Оддий суз ёки суз бирикмаси оханг туфайли гапга айланади. Масалан:

Киш чилласи. Кор. Кор…

Биллур шохардай

Оппок, сукунатда жаранглар кишлок,.

( О. Хожиева )

Атов гаплар бир суздан ва бир неча суз бирикмаларидан тузилади. Атов гаплар ёлгиз келмайди. Улардан кейин келган тулик гаплар мазмунни давом эттиради.

Тинч оханг билан айтилган атов гаплардан сунг нукта (.) куйилади: Тун. Сокин тун. Калбларни эзувчи жимлик…

Хис-хаяжон билан айтилган атов гаплардан кейин ундов белгиси (!) куйилади: Кузголон! Озодлик учун кураш!

  • машк. Куйида берилган гапларни огзаки тахлил килинг. Бир бош булакли гапларнинг турини айтинг.
  1. Аввал мияни тулдириш керак, коринни миянинг узи туйдириб олади. (Япон маколи) Ё илмли бул, ёки илмга таяниб иш тутадиган бул. (X) 3. Совиб колган дустликни иси- тиб булмайди. (Легове) 4. Онасин куйнига бош куйиб аста, мирикиб, беозор ухлайди кизим. (Б.Б.) 5. Бевафолик килса дустинг мабодо, давосин топмайсан икки дунёда. (Б.Б.) 6. Душманингдан куркма, душманга айланган дустингдан курк. (У.Х.) 7. Хакикатни майиб килиш мумкин, аммо улдириб булмайди. (У.Х.) 8. Яхшилар кетидан агар чопарсан, истагинг, бахтингни шунда топарсан. (С.) 9. Ойдин. Тиник кум-кук зумрад кеча. 10. Ярим тун. Овулдан йулчи утмокда,

Тулпор туёгидан чакнайди тошлар. (А.О.)

Машк. Укинг. Бир бош булакли гапларни икки бош булакли гапларга айлантириб кучиринг ва синтактик тахлил килинг.

  1. Турт ёш булсам керак, мени кишлок мачитидаги мактабга элтиб куйди. (С.ЯД 2. Отишма булаётган томонга караб укуза бошладилар. 3. Аёлни камситган кимсани одам хисобламанг.
  2. Менга сой буйидан ер бермокчи эди. 5. Бемахалда нима килиб юрибсиз, кизим? Кишлокда энди бошимни кандай кутариб юраман? 7. Мактубингизни олдим. Ташаккур! 8. Хакикий дуст-га содик бул, хиёнат килма. 9. Куклам… Кишлок ахли далага чикиб кетган.
  • машк. Бадиий ва публицистик асарлардан, маколлардан бир бош булакли гапларнинг хар бир турига 2 тадан мисол топиб ёзинг.
  • машк. Куйидаги тест саволларининг тугри жавобини белгиланг.
  1. Кайси каторда шахси маълум гапнинг коидаси тугри берилган?
  2. Мазмунан хар учала шахсга тааллукли гап шахси маълум гап дейилади.

Б. Гапнинг кесимига бош келишик сурокларини бериб, эгасини аниклаш мумкин булган гап шахси маълум гап дейилади.

  1. Эгасини топиб булмайдиган гап шахси маълум гап дейилади.

Г. Грамматик асос оркали ифодаланган нарсанинг борлигини, мавжудлигини англатадиган гап шахси маълум гап дейилади.

  1. Кайси каторда шахси умумланпан гапнинг коидаси тугри берилган?
  2. Гапнинг кесимига бош келишик сурокларини бериб, эгасини аниклаш мумкин булган гап шахси умумлашган гап дейилади.

Б. Мазмунан хар учала шахсга тааллукли гап шахси умумлашган гап дейилади.

  1. Эгасини топиб булмайдиган гап шахси умумлашган гап дейилади.

Г. Грамматик асос оркали ифодаланган нарсанинг борлигини, мавжудлигини англатадиган гап шахси умумлашган гап дейилади.

  1. Кайси каторда шахссиз гаи берилган?
  2. Дам олиш куни экскурсияга бордик.

Б. Хурмат килсанг, хурмат топасан.

  1. Илмни мехнатсиз эгаллаб булмайди.

Г. Хожи буви Ача хода айтгандек углини кутди.

  1. Атов гап кайси каторда жойлашган?
  2. Киш бошланди.

Б. Атроф оппок кор билан копланган.

  1. Оппок кор. Изгирин.

Г. Аввал уйла, кейин суйла.

Яна маълумот

pogudx662lujp78dq

Тугилган кун табрикотлари 2023

Киска, узок, ихчам, расмли тугилган кун хабари ва енг яхши табрик сузлари Тугилган кун мухим …